Онгаким жабр қилурлар, қаттиқ жабрлар қилурлар…
Ҳаворийларким, эътиқодда мустаҳкамлиги дурустдур, лек алар ондинда оғирроқ сўзламишлар.
Бундоқлик тўғри эрмасдур.
Одамий мавжудотни қўрқитмоққа не ҳожат!
Тушунмамиш қулоқ йўқтур, тушунтира билмамиш тил бор эрур, холос, бас!
Одамийзотда онг ҳали кифоя қилурли даражага тараққий этиб, етилиб келмамиш эрса ва англамаса, онда не айб, онга не тонг?!
Чун бул даврда одамий мавжудот маънавиятин ушбуга талаб-эхтиёж меъёри ҳали етарли даражага келмамиш эрди ва тарғиб ва ташвиқ қонуниятда эрмас эрди. Ҳа!
Барча даврларда ҳам сўзламишда бўрттирмоқлик, қонуниятсизлик, яъни эртакнамоламоқликлар бордур.
Ҳамоники, қонуниятли маълумот ва моддийликка асосланмиш бўлсада қонуниятли тафаккур бўлмагач, одамий мавжудотда номоддий онгким қонуниятсизликдин зулмат ичра тургач, албаттаки, бўрттирмоқлик, қонуниятсизлик, яъни эртакнамоламоқликлар бўлур, бўлмай не илож, андоқларким бўлмасликка қани қонуният?
Яна бир ўзига хосликдаги одамий мавжудот Муҳаммаддурким, ҳеч ким ўз қавмида онингча эътирофда йўқдур ва онингча эсланмас ва ҳурматланмасдур. Ул Муҳаммадким, насл ва насабда ул ҳам, асли, иброний Иброҳимга бориб тақалурлиги исботда турмиш.
Ушбу баёнлик топмиш даврким, қонуниятли маълумотлар даври бўлса, одамий мавжудотга қонуниятли тафаккурли онгдор мавжудотга айланмоқ имконияти уммон каби мўл бўлса, одамий мавжудотлик моддий-маънавий тараққиёти босиб ўтилмиш даврларга нисбатан ҳар нечук анчайин, анчайин ривожда бўлса, нечук бул одамий мавжудот бир одамий мавжудот иккинчи одамий мавжудотдин маънавий, яъни номоддий моҳияти бирла юқори ҳам қуйи ҳам турмас, тура олмас эрканлигин қонуниятин англай билмас?
Барча одамий мавжудотлар тенгдур, тенг эрур, одамий мавжудотларким, номоддий моҳияти бирла номоддий борлиқ олдида ўзаро тенг эркани қонуният эрур.
Ул ўзига хосликдаги одамий мавжудотким, одамий мавжудотлар ҳаётига тартиб бера билмиш, уйғонмиш, ҳатто, маънисизким саволларга даври одамий тарзида жавоблар айтмиш. Бу даврдаким, одамий мавжудотлик сифати ўтмиш даврларга нисбатан ривож топмишдур. Дуруст! Ҳар нечук дурустдур!
Сезилурки, ул ўзига хослик топмиш одамий мавжудотким, одамий мавжудот онгда моддий борлиқ-табиат ичра онинг номоддий қонуниятларидин чиқа билмас, ондин ташқарин англай олмас ҳолат бирла ақлий тафаккурда тура олмоқлиги дунёвий қонуниятга айланмишлигин англамиш ва ул асосдин ғоя бирла одамий мавжудот моддий борлиқ-табиат қонуниятлари доирасида ёнлама йўналувда дунёвий тафаккур қила билгич даражага одамий мавжудотларни етакламиш.
Курраи заминда ўз тили ва миллатида вужудга келур одамий мавжудот учун англаб етмоқлик онинг қонуниятида турмиш Ҳақиқатларни барча-барча тилларда ул мазмун ва мазмунда ифодаланмиш воқеълик жараёнларин бепутур етказа бўлурлиги қонуниятида турмиш Ҳақиқатларгина Ҳақиқат, яъни моддий борлиқ мавжудлигин моҳиятидин балқур Қонуният бўла олур. Ҳа!
Одамий мавжудотким, гар танламоқ бўлса, ўз миллатин деюр. Ва даврадин ул миллатдин чиқмоқликни маъқул тилар, улким, табиий дунёвий маънавий мавжудотлик эхтиёжи эркани очиқлар турмоқдаку.
Дилёлғизлик даврин аларнинг барчаси ҳам сўзсиз кечмиштурлар. Они Иброҳим кечмишдур, они Мусо кечмишдур, они Ийсо кечмишдур, они Муҳаммад кечмишдур, одамий мавжудотлардин ўза тафаккурда бўлмиш хос одамийлар учун дилёлғизлик ҳолати, моддий борлиқ-дунёдин таъсирланмоқ жараёни қатъий тўхтамиш эрмас, балки номоддий қонуниятларниким англамоқлик учун моддий борлиқ-дунёдин таъсирланмоқ жараёни секинламиш (!) жараён бўлмоқлиги қонуниятдадур.
