:
мен біріншімін, сен бесіншісің.
12 тапсырма
Проспрягать порядковые числительные:бірінші, екінші, үшінші, төртінші, бесіні, алтыншы, жетінші, сегізінші, тоғызыншы, оныншы, он бірінші, он екінші, он үшінші, он төртінші, он бесіні, он алтыншы, он жетінші, он сегізінші, он тоғызыншы, жиырмасыншы, жиырма бірінші, отызыншы, қырқыншы, елуінші, алпысыншы, жетпісінші, сексенінші, тоқсаныншы, жүзінші, мыңыншы, бір мын екі жүзінші, миллионыншы
Образец:
I. мен біріншімін біз біріншіміз
II. сен біріншісің сендер біріншісіңдер
Сіз біріншісіз сіздер біріншісіздер
III. ол бірінші олар біріншілер
13 тапсырма
Қазақша айтыңыз:
В этом ряду я первая.
В очереди на квартиру ты семнадцатый.
Из тех, кто звонил сегодня, Вы третья.
Запишите: вы триста двадцать пятые.
Передайте ребятам, что они пятые.
Все именные части речи (существительные, прилагательные (в роли существительного), числительные, местоимения) и глаголы (в неопределенной форме) имеют септік жалғау. Мы будем говорить «склоняются», но надо иметь в виду, что падежи русского и септік казахского неравнозначны.
Названия септік в казахском языке «говорящие».
Септік жалғау получает слово, обозначающее субъекта или объект в совершаемом действии, то есть септік жалғау применяем в именных частях речи для обозначения субъекта действия с определенными признаками, в направление объекта или исходящее от субъекта с указанием места действия и т. д.
Атау септік – «называть, именовать», называет предмет, человека
Ілік септік – «повесить, прицепить, сделать принадлежностью», говорит о принадлежности чего-то чему-то
Барыс септік – «пойти, перейти», обозначает направление движения, действия
Табыс септік – «найти что-либо», воздействовать на предмет, с чем-либо совершить какое-то действие
Жатыс септік – «лежать, находиться», обозначает место действия
Шығыс септік – «выходить, исходить», обозначает точку исхода действия, возникновения, начала
Көмектес септік – «помощь, помогать», обозначает того или то, с кем совместно или при помощи чего совершается действие
Падежные вопросы в казахском языке имеют те же окончания, что и существительные, стоящие в этих падежах.
Атау септік кім? не? кто? что?
Ілік септік кімнің? ненің? кого? чей? чья? чье?
– ның, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің
Барыс септік кімге? неге? қайда? кому? чему? куда?
– ға, -ге, -қа, -ке, -а, -е, -на, -не
Табыс септік кімді? нені? кого? что?
– ны, -ні, -ды, -ді, -ты, -ті, -н
Жатыс септік кімде? неде? қайда? қашан? у кого? у
чего? где? когда?
– да, -де, -та, -те, -нда, -нде
Шығыс септік кімнен? неден? қайдан?
от кого? от чего? откуда?
– дан, -ден, -тан, -тен, -нан, -нен
Көмектес септік кіммен? немен? қалай? с кем? с чем? как?
– мен (-менен), -бен (-бенен), -пен (-пенен)
14 тапсырма
Прочитайте существительные, вспомните их значение (значения незнакомых уточните в словаре), просклоняйте:
әлем, аудан, аудармашы, бейбітшілік, дәлел, дәстүр, акімшілік, ахуал, атақ, азамат, арман, азаткер, азаттық, басшы, басылым, дәріс, дәрісхана, жиналыс, жол, жұмыс, көше, кітап, қағаз, қала, ғаламшар, ғаламтор, ғарыш, ғарышкер, оқулық, орындық, бірлік, сабақ, сөз, әңгіме, тапсырма, терезе, дерек, дәнекер, кәсіпкер, демеуші, достық, ел, елді мекен, елтаңба, елші, елшілік, еңбек, ереже, мемлекет, мақала, тәуелсіздік, аймақ, ақпарат, бөлме, бөлім, бұйрық, бет, парақ, орындық, бостандық, билік
