– Билиҥҥи биһиги олохпут уоруйахтарын, хаайыылаахтарын аны сүүс сылынан кэрэ кэпсээн, сэргэх сэһэн гынан сэһэргиэхтэрэ дуо? – Күөх Харах мин да Манчаарыттан туох улахан уратылаах үһүбүн, арыый уҥуоҕум эрэ үрдүк ини диэх курдук тутунна-хабынна.
– Саарбах! Былыр уоруу суоҕун тэҥэ буоллаҕа дии, билигин оннук дьаллыктаах дьоммут элбэхтэрэ бэрт. Аны анал ааттара да суох, нуучча киһитин аатынан араспаанньалаах дьон киэҥ Сахабыт сирин устатын тухары ыһар буор курдук элбэхтэр, онтон кими иилэн ылан аатын үйэтитиэххиний? Уоруу, талааһын туһунан ирэ-хоро кэпсэтии дьиэ анныгар саһан олорооччуларга эрэ тэнийэн эрдэҕэ. Ол да биллэн, урукку уоруулара ыраас мууска ууруллан, сууттанан, хаайыыга баран эрдэхтэрэ. Сүөһү эриэнэ таһыгар, киһи эриэнэ иһигэр диэн мээнэҕэ эппэттэр. Огдолуйбут олохтоох ороойко диэбитиҥ опер буолуо. Биис диэбитиҥ бэлисиэйскэй буолан соһутуо. Ол иһин сэрэтэн эрдэхтэрэ салгыннаахха саҥарыма, дьыбардаахха тыыныма диэн. Тыл уҥуоҕа суох дии-дии, мээнэ кулдьугуруу-халдьыгырыы, кэпсии-ипсии сырыттаххына түүнүктээх түрмэни начаас булларыахтара. Уһун тыллаах, халбас харатын тутуспут киһи бүгүн баар, сарсын суох! Табыллыы эбэтэр алдьаныы, иккиттэн биирэ күн аайы күүтэн турдаҕа. Эрэй, кыһалҕа оту-маһы кэрийбэт, киһини булан эрдэҕэ. Күҥҥэ түөрт уон түөрт оһол төрүөт төрдүн туоруугун, оччоҕо бу бороҥ урааҥхай мутугунан быраҕар муҥур үйэтигэр төһөлөөх моһолу мүччү түһэрэ буолуой?
Арыгы алыптаах дьаатыгар ылларбыт сордоох дьиэтин-уотун, ойоҕун-оҕотун быраҕан, бэйэтин көҥүлүнэн уулусса киһитэ буолан, тото-хана аһыырыттан, итирэ-кутура арыгы иһэриттэн атыҥҥа төбөтө ыалдьыбат, атын кыһалҕа кыһарыйбат, үлэлиэн-хамсыан баҕарбат, арыгы туһугар тугун барытын биэриэ этэ да, туга да суох буоллаҕа. Ол иһин албыннаан, эрэннэрэн, уоран, умнаһыттаан, былдьаан-талаан, булбутун атыылаан, батаран иһэр, аһыыр. Ол кэмҥэ бэйэтин булугас-талыгас уол оҕотунуу сананар, эр киһи үс-түөрт кырыылааҕынан ааҕынар.
– Эн, Кэриспэндиэн, кырдьык, хайдахтаах да ыарахан балаһыанньаҕа түбэстэххинэ, үүтү-хайаҕаһы булан, син биир ууттан кураанах тахсыаҕыҥ. Тоҕо диэтэххэ, олоҕу чэпчэкитик ылынаҕын, барыта табыллыа, сатаныа диэн бэйэҥ санааҕар бэйэҥ эрэнэн, хоҥоруугар тугу да хоннорбоккун.
– Тпу-тпу! Үстэ силлээ. Киһини хаһан да сирэйигэр хайҕаабат баҕайыта. Быһа кымньыылааһын курдук, кырыыстааҕар охсуулаах буолан тахсыан сөп. Мин элбэхтэ эчэйбит, ыарыыны эппинэн-хааммынан билбит киһи бити-билгэни итэҕэйэр буоллум эбээт.
– Бииртэн сонньуйабын, бу орто туруу-бараан дойдуга кылгас кэмҥэ олорон ааһаары, умса-төннө түһэн хайдах да бай-тай, дуоһунастан, күннээ-күөнэхтээ, анараа дойдуга кими да «үрүсээктээх» ылбаттар, бары ийэттэн хайдах кэлбиппитий да, оҕурдук сыгынньах барыахпыт турдаҕа.
– Эс, наһаа оннук тэҥ буолбата ини. Баай, элбэх харчылаах дьон күн кыһалҕата суох олороллоро буолуо. Баҕардахтарына, ханнык баҕарар кыһалҕаны быһаараллар, тугу барытын атыылаһаллар, ол иһигэр доруобуйаны эмиэ. Өллөхтөрүнэ даҕаны лаахтаах дууп хоруопка угуллан, анал, бастыҥ миэстэҕэ боростуой дьонтон ойуччу сытыахтара, – Турантай ымсыырбыт санаатын таһыгар таһаарда.
– Бээ, мин кинилэр олохторун-дьаһахтарын син билбэхтэһэбин, наһаа чэчирээбэтэх дьоннор. Үгүстэрэ бэрт кыраттан саҕалаан үрүҥ харахтарын өрө көрбөккө күннэри-түүннэри үлэлээн тахсаллар. Аны атахтарыгар турдахтарына сойуолаһыы-сонордоһуу саҕаланар. Мин биир бэйэм онно эмиэ кыттан турабын, саалаах-сэптээх киирэн дьиэ кэргэннэрин кыдыйыах буолан саанарбыт. Төһөнөн баайгын, кыахтааххын, балаһыанньалааххын да, соччонон үгүс өстөөхтөөххүн, чуумпу олоҕуҥ уйгута ыһыллар. Иннилэрин-кэннилэрин кэтэнэ сылдьыахтарын наада.
