Чинчи-биле байырлашкаш, адашкылар өгден үнүпкеннер. Өргелер оларны-даа тоор хире эвес, хөй санныг үңгүрлеринче үне-кире халышкан, а кымыскаяктар хүн херелдеринде дөгеленмишаан, чымыштыг иженип тургулааннар.
Адашкылар элээн кылашташкаш, аргар-кошкарларның, чуңма-телерниң таптай базып кааны, оът-үнүш чок черлеп чоруп кааннар. Улуг эвес бүүрелчинге чоокшулап келгеш, даштар аразында шоолуг эскертинмес кокпалааш, чер адаанда шулураан дамырак барын эскергеннер. Ыйгыл дүжүлгекке олар кээрге, дамырак оон агып баткаш, ынаар хаялардан ажыр шурап чыткан. Оортан хөй-ле өндүр чаагай пөштерлиг, дыттарлыг улуг арт харап турган. Артче үнүп-үнүп, оон бадып оргаш, кушкаштарның мыжырашкан үннерин чаптап, дыңнааннар-даа. «Ыраажы куштарның чоогазын» олар эртип кээрге, ам мырыңай өске оът үнүштүг база бир тускайлаң чоога көстүп келген.
– Оргаадайже баар оруувусту эки сактып ап чор! – дээш, Коңгур чамдыкта дыт чөвүрээзинде шыйган демдекче, азы тенниг хараганда сыйыкче айтып, оглун угаадып чораан.
Ынчаарга, ачазы чүнү кылырын баш буруңгаар билир-даа ышкаш, Холураашка сагындырган.
– Бир эвес часкы үер демдектиг дытты ужур шааптар ийикпе тенниг хараганнарже орукту дуй даштар көшкелени берген болза, оргаадайны канчап тып аар бис, ачай?
– Оргаадай дилээр кижиниң арын-нүүрү арыг база таптай баспаан оруунче хая көрбес болза, кандыг-даа моондак аңаа шаптараазын болбас.
…Хем уну, шынаа эгелээн. Аңаа олар доктаап, чемненип оргаш, дамырактың шулураажын, тырлаашпайларның база шергилерниң тырылаажын дыңнап, дыш ап органнар.
– Аарыгларның шуптузун эмнептер арга бар бе, ачай? – Холурааш сонуургаан.
– Мен бодумнуң аарып эрткен аарыгларымны эмнептер мен. Чогум аарыглар ындыг кончуг хөй эвес, а чүгле ооң аңгы-аңгы хевирлери хөй.
– Үргүлчү артыш ап чоруурга, ооң ажыы чүл?
– Аарыглар эмнээринден аңгыда, артыш кандыг-бир айыылдарны болдурбас. Ол ышкаш адааргал болгаш каргыштың уржуктарын узуткаары-биле артыш ажыктыг.
Дамыракты кежилдир чыткан дыттың унун кырлап, ол чарыкче кеже бергеннер.
Хөй оът-үнүш аразынга Коңгур дискектенип олурупкаш, адыштарын катташтыр туткаш, алгыш-йөрээлин эгелээн:
О, Дээр адам!
О, Чер ием!
Өршээ Хайыракан!
Өөрүп четтирдим!
Силерниң ачыңарда оргаадай чечектелген.
Силерниң ачыңарда бис база дириг бис,
Чуртталгавыс чулуу аттыгып тур!
Бистиң кадыывыс, аас-кежиивис дээш,
Буяныңар дээш өөрүп четтирдим!
Хүнүм сеңээ камгалакчывыска
Күдүк базып мөгейдим. Чолукшудум.
Хуулгаазын кара суг бажында келгенин миннип, Холурааш ачазының чанынга дискектенип олурупкан. Ам-на ачазы хамык оът-сиген аразындан кижи-сиген – оргаадайны тып алгаш, холдарын камныг чада тудупкан. Ол үнүштү оглу көрүп кааш, кижиге дөмейин кайгап ханмаан – кижиниң мага-бодун сагындырар бичежек, чиңге ундан холдар, буттар, моюнда баш адырланган, а дазылдың чиирбейин ол узун салааларга дөмейлээн. Кандыг кончуг элдеп, кайгамчык оргаадай боор!
– Өршээ хайыракан, айыыл-халапка таварышпайн, канчап өзүп келгениң ол! – деп, Холурааш аажок өөрүп сымыранган.
– Оът-үнүштү чыып, кургадып тургаш, олар хинчектенмезин дээш үнелиг камгалал сөстер айыткаар апаар.
– Аңаа мени өөредип каайт, ачай.
– Херек кырында үр өөренмээн кижи ону сактып албас. Амдыызында чүгле чүге хереглээниңни чугаалааш, үнүштүң шуптузун адырбайн шын сеткилиңден чүгле дилеп-колдап ал. Аазаан аксың ээлевес болзуңза, оът-үнүштер, дамырактар, даглар – олар шупту сени буруудады бээрлер.
