– Оччоҕо эйиэхэ сарсын киэһэ кэлиэхтээх буоллаҕа.
– Даа, сарсын киэһэ.
Ойуурап табахтан саһарбыт сөмүйэтинэн бытыгын убахтанан чочумча толкуйдаан олордо, онтон ыраас лиистэри ылан Соболевка уунна.
– Билигин сэргэ хоско тахсаҥҥын ити кэпсээбиккин барытын суруй. Мин кэлиэҕим. Көһүт.
Соболев түннүгүн алларата таас оннугар хаптаһынынан саба саайыллыбыт иччитэх хоско киирэн, эмиэ бэйэбэр сүүйүүлээҕэ буолаарай диэн, кэпсээбитинээҕэр быдан уһанан өр суруйда. Суруйбутун хос-хос аахта, көннөрдө. Ол үрдүнэн Ойуураба кэлэн быстыбата. Көһүтэ сатаан баран тахсан сэргэ хоһу тардыалаата да хатааһыннаах. Дьуһуурунайтан ыйытта. Анарааҥҥыта бэрт тоҥуйдук хардарда:
– Председательгэ. Хоскор көһүт. Тахсыма.
Соболев көһүтэн олорон ыгылыйан барда. Кини дьуһуурунай ордук кэнники тылын дьиктиргээтэ: “Тахсыма”… Ол аата мин хаайыылаахпын дуу, тугуй? Аны, кырдьык, Пепеляев үспүйүөнүн куомуннааҕа эбит диэн хаайаайаллар? Ама дуу, бэйэтинэн кэлэн тыллаабыт киһини. Оо дьэ, хайдах-хайдах баҕайыный?..” Кини туох диэн саныаҕын адьас харааччы мунан олордоҕуна, кэмниэ-кэнэҕэс аан дьэ аһылынна.
– Аҕал эрэ, – Ойуурап сурулубут лиистэри ылан ааҕыталаата. – Чэ сөп. Тэрилтэҕэр тиийэн үлэлээбитиҥ курдук үлэлээ. Манна сылдьыбыккын биллэримэ. Билигин эйигин кэтэх аанынан таһааран биэриэхтэрэ.
– Оттон… Такыров… хайдах?..
– Эн кинини көрсөрүҥ курдук көрүс. Хайдах гынары биһиги бэйэбит билиэхпит.
– Сөп…
Ойуурап Соболевы дьуһуурунайга тиэртэ. Арахсарыгар илиитин биэрдэ:
– Баһыыба, Эрээс Көстөкүүнэбис, көмөҥ иһин. Көрсүөххэ диэри.
Олбуор кэтэҕинэн атын уулуссаҕа тахсан баран, Соболев өрө тыынна: “Көрсүөххэ диэри”. Аны эһигини кытта көрсүбэтэх киһи үчүгэй этэ…”
Сарсыныгар Соболев наар киэһээҥҥи көрсүһүүтүн санаан сырытта… “Көрсөрүҥ курдук көрүс…” Ити хайдах көрүс диэн эппитэ буолуой? Мин хайдах көрсүтэлээбиппин кини хантан билэр?”
Үлэтиттэн кэлэн аһаан баран, Соболев остуолугар олорон көрдө, хоһугар хаамыталаан тэпсэҥнээтэ. Хайдах да уоскуйбата. Лаппа киэһэрэ быһыытыйда – туох да биллибэтэ. “Били сатана баччааҥҥа диэри кэлбэтэ. Хайыы-үйэ туппуттара буолуо дуо? – диэн Соболев эрэх-турах санаан олордо. – Оннуга үчүгэй этэ. Оо, оннук буоллар… Ол эрээри оччоҕо ГПУ киһитэ тоҕо миигин “…көрүс” диэҕэй? Кэбис, диэҕэ даҕаны. Кими, хаһан хаайалларын ол миэхэ дакылааттыы сылдьыа дуо?”
Бириэмэ кутуйах хаамыытыныы сыылынна. Соболев олоро-тура сатаан баран тулуйбакка сытта. Сонун бүрүннэ. Утуйбатахха дылы этэ да, утуйбут эбит. Эмискэ сонун сирэйиттэн хастыы тардыбыттарыттан уһугунна. Үрдүгэр бэргэһэлээх төбө төҥкөйбүт: Такыров…
– Эмиэ утуйан көскөйө сытаҕын дуу?
Соболев хараҕын симнэ. Баҕар, бу мөкү түүл ини. Аныгыс хараҕын аһыытыгар туманныы сүтэн хаалыа.
– Тур! Тура тарт!
Түүл буолуо баара дуо: тымныы илии Соболевы уолугуттан садьыйталаата.
– Тиэтэй! Түргэнник! Хойутаатым.
Соболев уолугун көннөрүнэн туппахтанна.
– Сорудахпын толордуҥ дуо? Аҕал!
– Суох… – Соболев оронугар олордо.
– Суох даа? Эн оонньуу оҥостоҕун дуу, тугуй?
– Мин… сарсын… сарсын…
“Били ЧК-лар мэлийдилэр… Миигин соруйан бу ыкка сиэтээри…”
– Иһит, трус! Күн сарсыны ааспакка бул! Тиһэх болдьох – сарсын. Күн-дьыл ыраатта. Сарсын эбэтэр… – Аргыылап Соболевы уолугуттан харбаан сирэйигэр ыкса тарта. – Өйдөөтүҥ дуо? Слизняк!
Эмискэ кэннилэригэр саҥа хабылынна:
– Илиигитин уунуҥ!
Аргыылап, Соболевын ыһыктан кэбиһээт, сиэбин харбаммытынан эргиллэ биэрдэ. Бэстилиэттэр хара айахтара кини сүрэҕин туһулаан аҥаспыттар. Аргыылап илиитин уунуохтуу даллайан иһэн, аттыгар турар бэстилиэттээх киһини саннынан киэр хаһыйан, ааҥҥа ыстанна. Онуоха аан диэки тохтообут киһи атаҕын тоһуйан биэрдэ. Аргыылап, онтон иҥнэн, муостаҕа сирэйинэн умса барда.
