У отаси Висарион Жугашвилли уйга кеч келиб, онасини урганини, Сосо (Иосиф Сталинни ёшлигида шундай чақиришарди) ёшлигида от араванинг тагида қолиб кетганида, отаси «сендан ўлим ҳам ҳазар қилибди-да, сен нафақат менга балки ўлимга ҳам керак эмассан» деган сўзларини эслади. Онаси Сосонинг даволаниши учун ҳўжайинидан қарз олганида, отаси шу пулларни ичиб қўйганини эслади. Ва оёғидаги пайпоғини ечиб, ёшлигида мажағланиб кетган, ва бир умр ҳаммадан беркитиб юрган панжасини силади. Ўша фалокатда «Сосо юролмайди» деган гапни эшитиб, шу мажағланган оёқ билан, кўзларини чирт юмганча юришни ўрганганини эслади, – Сен нимани кўрибсанки мени айблайсан. Онангни жонини олганим йўқ. Шунчаки, уни асраб қола олмадим холос. – Деб ўғли Якобнинг аччиқ сўзларини унутишга уринди.
Якоб билан Сталин анча вақтгача бир бирлари билан муроса қилмадилар. Якоб Жугашвилли, Зоя билан бирга жуда ёш турмуш қуришди. Улар комунал квартиралардан бирида, кенглиги тўртта каравот сиғадиган, на ошхонаси ва на ҳожатхонаси бор хонани ижарага олиб яшай бошлашди. Улар ҳали оила нималигини, фарзанд нималигини билмасдилар.
Тез орада фарзандлик ҳам бўлишди. Қизалоқ 7-ойлик бўлганида анча кўзга кўриниб қолди, унинг ширин табассуми, янгидан-янги қилиқлари, эркаланиб гувраниши ўша комунал квартирадаги қўшниларининг ҳам қалбларига ором бахш этарди.
Кунлардан бир кун, Якоб хурсанд кириб келди. каравотнинг бош тарафига ётқизиб қўйган қизалоғини ёнига оёқларини ҳам ечмай чўзилиб, уни эркалай бошлади. У ўзида йўқ хурсанд, қаергадир шошаётгани шундоққина кўриниб турарди.
– Зоя отлан. Меҳмонга борамиз, – деди бирдан. Ўзи қизалоғининг
касалидан чарчаб турган Зоянинг энсаси қотгандек бўлди.
– Қаерга? – Деди у хонанинг бошида битта темир каравот, ёнида ик-
ки киши аранг сиғадиган, эски, ғичирлайдиган стол ва бир биридан сифати ва ҳажми билан умуман фарқ қиладиган иккита стул қўйилган. Эшикдан кираверишга тепага дор қилиб осиб қўйилган боланинг иштон-чаларини сиқиб осарди.
– Дўстларимиз билан бир дам олиб келамиз. Қўшни партада ўтиради-
ган Андрей эсингдами?
– Ҳа нима эди?
– Ўша уйланаётган экан.
Зоя ҳайратланиб, қўлидаги боланинг ювилган иштончаларини эски, сири кўчган яшил пақирга ташлаб, Якобнинг олдига келиб қаравотга ўтириб олди-да, унинг қўйнига кириб, юзларидан ўпди. Ва гапни давомига қизиқа бошлади.
– Кимга?
– Буни борганда биламиз. Қани отлан. – деди Якоб.
Ёш эмасми, барибир Зоянинг ўйин-кулги қилгиси келади. Ҳали ёшига тўлмаган қизалоқ иситмалаётганини, онасининг ғамхўрлигига муҳтож бир пайтда, қизалоғини ташлаб кетишга иккиланди.
– Қизимизни нима қиламиз? Озгина иссиғи борга ўхшайди. Балки
бошқа сафар, бориб табриклаб келармиз. Негадур кўнглим ғаш. —Деди Зоя.
– Уни Анюта холага ташлаб кетамиз. Қўрқма эртага қайтамиз унга
ҳеч нима бўлмайди. – деди Якоб, худди мушугимга қараб туринг, эртага келаман деб кетган ҳайвон ўргатувчисидек. Тугмасини шоша-пиша тақа бошлади.
Кўчада қор бўралатиб ёғиб турибди, изғириннинг шамоли дераза ортидан ҳам увиллаб эшитиларди. Одамлар кўчаларда қалин шубаларини тугмасига ҳам қониқмай, шамолда очилиб кетмасин дея олдини ғижимлаганча, бошларига қалин телпакларни бостириб, қулоқларигача ёпиб, томоқларидан бойлаб олишган. Уйларига шоша-пиша ким бир сетка ун, ким пакетчада сут олиб кетаяпти, бири эса папкасини қўл-тиқлаганча, учириб юборай деб юзларига урилаётган шамолга қарши кучанган кўйи ишдан қайтаяпти.
