Каміла заўсёды была побач. Старая не назаляла, старалася быць непрыкметнай, але ўвесь час трымала дзяўчыну навідавоку, была гатовая ў любы момант прыйсці на дапамогу і хоць чым-небудзь дагадзіць унукавай абранніцы. Каміла, як ніхто іншы, разумела абражаную і зняважаную Айшэ, адчувала яе думкі, здагадвалася і пра зламысны намер, бо і сама некалі перажыла тое ж самае… Але яна любіла ўнука і жадала яму шчасця, таму і рабіла ўсё, каб паміж маладымі найхутчэй наладзіліся адносіны.
Цімур быў злы, хадзіў учарнелы, не мог дачакацца, калі Айшэ прыме яго як мужа. Ён амаль не спаў, не выходзіла з галавы пачутае на возеры: «Лепш смерць, чым быць тваёй жонкай…» Ён шчыра любіў Айшэ і нават думкі не дапускаў, што з дзяўчынай можа нешта здарыцца. І ўсё ж трывога была, і яе ўзмацніла Каміла, паказаўшы на сваіх запясцях пісягі парэзаў, патлумачыўшы, што некалі спрабавала паквітацца з жыццём, калі яе выкраў Цімураў прадзед.
Менавіта рубцы на запясцях Камілы сталі прычынай узнікнення прыхільнасці, даверу і добрых адносін паміж Цімуравай прабабкай і Айшэ. Старая нячутна ўладкоўвалася на край ложка, заўсёды брала руку Айшэ і, слепавата прыплюснуўшы вочы, разглядвала далонь. Потым асцярожна клала руку нявесткі на коўдру і, цяжка, роспачна ўздыхнуўшы, гаварыла: «Чысценькая…»
Айшэ ў нейкі момант не вытрымала, незадаволена спыталася:
– А якая, па-вашаму, яна павінна быць?
– Толькі не такая, як у мяне, – ахвотна адказала Каміла і, закасаўшы рукаў, паказала сінія набухлыя пісягі на сваёй руцэ.
Убачанае ўразіла Айшэ. Яна ўскінула на Камілу вочы, але запытацца не паспела, старая ўжо вяла рэй:
– Я была маладзейшая за цябе, мела гадкоў чатырнаццаць, не болей… Ахмед выкраў мяне ноччу сонную прама з ложка… Каб не крычала, рот завязаў, закруціў у бурку, перакінуў пасярод сядла на кані – і памінай як звалі. Цэлы год, ажно пакуль дзіця не нарадзіла, хаваліся ў гарах. Скажу шчыра: мне з Ахмедам пашэнціла, чалавек аказаўся добры…
– А рукі? – спыталася Айшэ.
– Гэта я напачатку, ён жа на дваццаць гадоў старэйшы быў… Твой Цімур і трыццаці не мае…
– Ніякі ён не мой, – ускрыкнула Айшэ і сцялася, нечакана падумала: а раптам яна ўжо цяжарная?
– Не кажы так, дачушка, – спакойна сказала Каміла і, быццам прачытаўшы думкі Айшэ, дадала: – Я так разумею, што ў вас усё было, а значыць, і дзеці могуць быць…
Айшэ ўсхліпнула, па шчоках пакаціліся буйныя слёзы.
– Ён мяне сілай узяў…
– Цімур зрабіў гэта, бо кахае цябе, – Каміла пагладзіла Айшэ па плячы і стрымана дадала: – Выбару ні ў мяне не было, ні ў цябе няма, гэткі ўжо наш лёс… А есці трэба, – працягвала Каміла, – хочаш, курынага булёнчыку прынясу?
Айшэ згодна кіўнула, выцерла насоўкай вільготныя вочы і нечакана для сябе заснула, упершыню спакойна і моцна.
Праз тыдзень Айшэ пачала хадзіць разам з Камілай у лес збіраць сушняк, дапамагала па гаспадарцы, а праз месяц, калі ў чарговы раз ноччу да яе за занавеску прыйшоў Цімур, яна прыняла ягоныя заляцанні. Старая Каміла не магла нарадавацца, бачачы, што ўсё пачало складвацца як мае быць. Але ж цяпер галоўнае было аб’явіцца Цімуру ў Грозным, павінаваціцца перад бацькамі і раднёй Айшэ, знайсці такіх сватоў, якія змаглі б дамовіцца наконт вяселля і абмеркаваць велічыню калыму за нявесту. Айшэ таксама хвалявалася, але выгляду не паказвала, злосць на Цімура не прайшла, у нейкі момант нават хацела, каб з ім паквіталіся. Праз гэта і пісьмо бацькам адмовілася напісаць, але Цімур і не настойваў, ён ведаў, як памірыць род Баджыевых і Буцуевых. Усё залежала ад велічыні калыму, і Цімур прапанаваў тое, ад чаго бацька Айшэ не змог адмовіцца. Ён купіў у прыгарадзе Грознага трохпавярховы дом і аддаў пяцьдзясят тысяч долараў. Толькі зусім мала пажылі бацькі Айшэ ў новым доме. У першы ж дзень вайны выпушчаная з самалёта ракета ўшчэнт разнесла будыніну, пахаваўшы пад абломкамі і бацьку, і маці. А сёння аднеслі на могілкі і Цімура…
