Номох буолбут кэпсээннэр - страница 7

Биирдэ Уоһук Эбэ мууһа турбутун кэннэ Кээлбик диэн от үрэххэ тайахтыы таҕыста. Ол күн бу соторутааҕыта кэлэн ааспыт лөкөй суолун көрөн үөрдэ, хайаан да эккирэтэн ситэн бултуурга сананан атын суолу батыһыннаран тиҥилэхтээтэ. Улгум бэйэлээх Дьөһөгөй оҕото ону эрэ кэтэспиттии, бугуһуйбут курдук иннин диэки түһүнэн кэбистэ. Арай кыыллара, бөрө курдук, барбыт тосхолун уларыппакка арҕаа диэки айанныы турбут. Уоһук ыраатаары гынныбыт ээ диэн ытырыктата санаан баран атыырыгар эрэнэн – эккирэппиччэ эккирэтиэххэ диэн атын айанын быспакка, тула өттүн көрө-истэ истэ. Күн аҥаарыттан ордук айаннаатылар да, лөкөй сынньаныах, тохтуох быһыыта биллибэтэ. «Төннүбэккэ сыыстым дуу», – диэн хаста да төннөөрү гынан баран тохтоон, атын сиһин сынньатан, тас саҕынньаҕын хонноҕун анныгар укта сылдьар уулларыллыбыт эһэ сыатыттан ойо ыстаан, буспут тайах этиттэн сыыйа тардан сиэн сэниэ ылан, ирэн-хорон, эрчимирэн баран атыырыгар хатаастан тахсан салгыы эккирэттилэр. Сотору соҕус кыһыҥҥы кылгас күн бүтэн, хараҥаран барда. Ону кытта Хардааччы кыыллара чугас баарын биллэрэн, уһуктаах кулгааҕын чөрөтөн сотору-сотору уҥа-хаҥас хамсатан иһиллиир курдук туттан иччитин сэрэппэхтээтэ. Субу киэһэ сиппэттэрин билэн уонна хараҥаҕа кыылын кытта бодьуустаһарын сылаарҕаан, Уоһук миҥэтин, титирик иэйэ аттыгар тохтотон, сойута таарыйа кураанах титириктэри тоҕута тардыталаан, мутуктарын тоһуталаан, тосторута үктэтэлээн сотору бэрт улахан кутааны отунна. Сылгытын илиҥҥи уҥа атаҕыттан көнтөһүнэн өртөөн хойуу өлөҥҥө ыытта. Маарыҥҥы аһыттан үссэнээт, тас саҕынньаҕын халтаама курдук тиирэн көхсүн хаххаланан, уотун көннөрөн биэрэ-биэрэ, нухарыйталаан ылла.

Сарсыарда сулустар хайысхаларынан быһааран эрдэ ту-ран, атыырын тутан, салгыы лөкөйүн сонордоон барда. Лөкөй да бөлүүҥҥү сиртэн улаханнык ырааппатах. Сарсыарда халлаан лаппа сырдыыта, Нуотара баһын ыраас маарыгар сотору-сотору онон-манан тыынара күдэриктийэн көстүтэлиир буолла. Атыыр да ол күдэриги көрөн, эбии холкутугар түспүт курдук буолла. Айанын эппэккэ да, бытаардыбакка да иннин диэки дьулуруйан истэ. Күнүһүөрү Амма сиһин тэллэҕэр дьааҥыттан киирбит атыыр ойуһар кырыа буолбут көхсө субу чугаһаан кэллэ. Аттаах киһи ыкса астаран кэлбитигэр, сэниэтэ эстибит лөкөй атаҕын баҕаналыы тэбинэн турунан кэбистэ. Киһи уһуну-киэҥи саныы барбакка, үөрүйэх киһи быһыытынан булдун хаҥас холун аннынан тайыытынан биирдэ супту түстэ. Лөкөй соһуйбуттуу иннин диэки ыстанан иһэн умса баран, сирэйинэн хаары хоруйда.

Уоһук булдун икки буутун этин элийэ баттаан бэрэмэдэйигэр хаалаан уонна сыаналааҕын аанньа тириитин түрбэлии эрийэн ыҥыырын кэннигэр баанан баран, айан суола бу туһунан баара буолуо диэн атын соруйан кэбистэ. Ол киэһэ ыкса түүн айан суолун уонна ыалы булан сылаас сиргэ хонно. Сарсыныгар ыалыгар кыылын этиттэн бэрсэн, дьиэлээх хаһаайыҥҥа булда ханна хаалбытын ыйан баран дойдулаата.

Күн-дьыл ааһан истэ, Хардааччы аата ат туйаҕа тиийэринэн иһилиннэ, эт сиир дьоро киэһэлэргэ хоноһо, дьиэлээх сэһэнэ буолла. Хардааччы олоҕор аҥаардас булт эрэ соргулаах күннэрэ баар буолуохтара дуо? Бары тыынар тыыннаах, хамсыыр харамай аналынан, «балык ыамнаах, киһи күннээх» дииллэринии күөх сайыҥҥа көччүйэр, ууһуур-тэнийэр дьол имэҥин амсайар күннэр эмиэ бааллара. Амматтан кэллэҕин утаа, иччитэ бэйэтин үөрүгэр сыһыарыаҕыттан, кырдьаҕас атыырын харайыаҕыттан билигин кини үөр баһылыга буола сылдьар. Кэлээт да, кини үөр быыһыгар сылдьар туллук курдук туус маҥан кытыты Туллукчайы сөбүлүү көрбүтэ. Туллукчай да, кинини анала кэлбитинии, атыҥыраабатаҕа. Атын аҕам биэлэр курдук ньылайан, тэбиэлэнэн астаһыннарбатаҕа. Билигин Туллукчай үөр бас-көс биэтэ, мэлдьи кини аттыгар буолар, үөр олоҕун сүрүннэһэр, сылы-сыллата бэйэтин курдук кулунчуктары төрүүр.