Эрчим итинник иирбэ-таарба санаалаах орто оскуоланы бүтэрэн баран бииргэ үлэлээбит худуоһунньук уолаттарын мастарыскыайдарыгар тиийдэ. Оройуоннааҕы культура дьиэтин биир түгэх кэҥэс соҕус хоско тиийэн киирбитэ, Никандрдаах Виталий бэҕэһээҥҥи күүстээх аһылык кэнниттэн сирэй-харах мөлтөөн, арбы-сарбы буолан олороохтууллар эбит. Кинини көрөөт:
– Оок, бырааппыт Эрчим уолан барахсан, хата бэйэтинэн тиийэн кэллэ. Дьэ бу убайдарыҥ өлөттөрөн арыычча олоробут, төбө ыалдьан айар үлэ иэйиитэ кыайан киирбэт. Уон биир чааһы кэтэһэбит. Хайа, учуутал киһи, харчыҥ хачыгырас буолуо? Убайдаргын абыраа… – диэн өрө көтө түстүлэр.
Эрчим кинилэри кытары бииргэ үлэлээбит буолан, билигин хайдах арыгыга өлөттөрөн иэдэйэн сылдьалларын билэр бөҕөтө. Уон биир кэнниттэн «үчүгэй» маҕаһыын аһылыннаҕына, кыратык «тэп» гыннараат, убайдара чахчы айар куттара аһыллааччы. Хайа да бэйэлээх үлэни начаас икки ардыгар судурҕаччы тардан уруһуйдаан кэбиһэллэрин элбэхтэ көрбүтэ. Чахчы айылҕа биэрбит талаанын ситэ туһаммакка сырыттахтара, «абааһы» аһыгар ыллартаран.
– Убайда-ар, бырааккыт аармыйаҕа баран эрэр. Аны аҕыйах хонугунан уолгут Сэбиэскэй Аармыйа саллаата буолан, соҕуруу хайа эрэ киин куоракка строевойунан хааман чиккэҥнэтэ сылдьар буолуоҕа.
– Оо, дьэ хата бу үчүгэй сонун эбит! Эрчим, оттон күһүн үөрэххин салгыы барыахтаах этиҥ дии?
– Үөрэх ханна да куотуо суоҕа, аармыйа даҕаны кэнниттэн кэлэн салгыы үөрэниэххэ сөп. Ол эрээри бэйэм тоҕо эрэ учуутал үлэтин сөбүлээбэтим, баҕар, идэбин уларыттахпына да көҥүлүм.
– Бырааппыт булан сылдьыаҥ. Оттон соҕуруунан, хотунан сырыы бөҕөтүн сылдьыбыт ыччат буоллаҕыҥ дии. Нууччалары кытта уопсай тылы баҕас буларыҥ буолуо.
– Биһиги киһибит өлөн-охтон биэриэ суоҕа, оттон оҕо эрдэҕиттэн манна уулусса оскуолатын барбыт киһи иннин көрүнүөҕэ. Хата уолбут аармыйаҕа барар проводинаҕын убайдаргыттан саҕалаа… Биһиги кырдьаҕас саллааттар буоллахпыт дии… Молодой, черпак, дембель диэн кэрдииһи барытын боруобалаан ааспыт дьон! – Виталий эдэр уолу кыратык дэбдэтэн биэрдэ.
– Убайдарбар аҕалан бөҕөтө буоллаҕа, бэйэм испэппин бэркэ билэҕит. Сотору маҕаһыын аһылыннаҕына, кэһиилээх кэлэ сылдьыаҕым. Биир сыл бэркэ тапсан үлэлээбиппит, убайдарбыттан элбэххэ үөрэммитим. Ону умнубаппын… – диэн этээт, Эрчим тахсан барда.
* * *
Маай бырааһынньыктарын кэнниттэн Эрчим дириэктэрин көрүстэ.
– Эрчим Петрович, истэн-билэн олоробут, – Владимир Александрович, уол биэрбит повесткатын көрө-көрө, кэпсэтэ олордо. Ол кэнниттэн профком бэрэссэдээтэлин Назаровы ыҥыртарда.
Сотору буолаат, интэринээт сэбиэдиссэйэ, аҕам саастаах кырдьаҕас учуутал Василий Николаевич кэбиниэккэ киирбитигэр дириэктэр остуол аттыгар турар олоппос диэки ыйда.
– Чэ, Эрчим Петрович, биһиги профком бэрэссэдээтэлэ Василий Николаевичтыын сүбэлэһэн бараммыт, военкомакка көрдөһүү сурук түһэрэн, эйиэхэ отсрочка ылыахпытын баҕарабыт.
– Эдэр киһи Эрчим Петрович, биһиги оскуола үөрэнээччилэрэ урукку өттүгэр оройуоҥҥа да, зональнай черчение олимпиадатыгар маннык ситиһиилээхтик кытта илик этибит. Онон эйигиттэн «Быйылгы үөрэх дьылыгар оҕолору кытыннаран ситиһиилэммитиҥ иһин салгыы биһиэхэ үлэлиэҥ этэ дуо?» – диэн көрдөһүүлээхпит. Оччотугар оскуола уонна профсоюз аатыттан сурук суруйан, аармыйаҕа бараргыттан тохтотуо этибит, – диэн Василий Николаевич көрдөһөр, быһаарар икки ардынан баҕа санаатын эттэ.
– Владимир Александрович, Василий Николаевич, үтүө санааҕыт иһин махтал. Хас биирдии эдэр киһи ытык иэһин толорон, аармыйаҕа сулууспалыахтаах. Мин аҕыйах хонугунан хайыы-үйэҕэ сүүрбэ үс сааспын туолабын. Аны мантан ордук сааһыран баран бардахпына, сүрэ да бэрт буолсу.
