– Аанчык, бар, утуй. Кыра-кыратык, иллэҥсийдэргин эрэ сытан ылар буол. Онтуҥ оҕоҕо наада. Киэһэ баҕас наһаа уһаама, ол-бу куһаҕан түүлгэ тиксээри… Эрдэ сытар киһи түһээбэт баҕайы. Оттон ону-маны үлүгүнэйбэккэ утуйдаххына, ол аата сүрэхтиин-быардыын налыйаҕын, астыктык сынньанаҕын, – Марыына куолута бүппэт, иһитин дьаһайарын быыһыгар, суоһурҕаммыта буолан, Аанчыгын эмиэ утута үүрдэ…
Толик биллибэтэҕэ ыраатта. Били сыбаайба салонугар алҕас көрсүү (көрсүү буолаахтаан… кыыс бэйэтэ түбэһэ түстэҕэ эбээт) кэнниттэн Аанчык биллэн турар сүрэхтиин-быардыын аймаммыта. Ол эрээри онтун таһыгар биллэрбэтэҕэ. Ити Марыына эбээттэн ураты кини ытабылын-соҥобулун көрбүт суох.
Үлэтинэн аралдьыйа сатыы сылдьар кыыс тугу эмэ тобулар кыаҕа да суоҕа. Арай биир киэһэ эмиэ сынньанар хоско дьыбааҥҥа олорон телевизорынан кэнсиэр көрөр баҕалааҕа баара, нухарыйан ылбыт быһыылааҕа. Марыына баабыска аттыгар кэлэн чөкөллүбүтүн билиминэ да хаалбыта. Дьиҥэр ити киэһэ эмээхсин үлэтин күнэ буолбатах этэ.
– Аанчык, ити… Туолук дьонун мин кыыһым аах билэллэр эбит ээ. Кырдьык, Уля диэн куорат биир мааны кыыһын ылан эрэр дииллэр. Сыбаайбаҕа ыҥырыллыбыттар. Ол хаартыскатын көрөн соһуйдум. Кыыс, сураҕа, үөрэҕиттэн уоппуска ылбыт курдук, ыарахана эбитэ эрэ, билбэтим. Эдэрдэр сыбаайба кэнниттэн аны сайын соҕуруу күүлэйдии барыахтара үһү. Истэҕин дуо?
– Истэбин, эбээ, – Аанчык, төһө да кыатаннар, хараҕын уута субурус гынна.
Эмээхсин кыыһы кууста, кэтэҕиттэн сыллаата уонна:
– Эн аналыҥ буолбатаҕыттан хомойума. Олоххо араас буолааччы. Биири санаа. Мин Туолуктуун… бу кэпсэтэн баран иһэбин. Толкуйа суох, тураах мэйиилээх уол эбит. Биитэр мин сатаан өйдөөбөтүм дуу, Уля ханна эрэ кыраныысса таһыгар баран үөрэниэҕин кэргэнэ итээбит, ол иһин ылабын диэх курдук эттэ дуу, хайа үөдэн… Бэйэм да бутуллан хааллым. Эйиэхэ кэлэ сылдьыам диир, – диэн истэҕинэ, кыыс эмээхсин илиитин төлө көтөн тилигирии түстэ:
– Кэлбэтин хайаабатын… Мин… мин сурук суруйуом, эбээ, эн ону тиэрдиэҥ буолбат дуо? – кыыс уулаах-хаардаах харахтарынан көрдөһөрдүү көрдө.
– Сэгэриэм, биэриминэ, күн сарсын да биэриэм.
Эн уоскуй, суруй уонна миэхэ аҕал, тиксэриэм, – Марыына оргууй намылытта, өрө тиргиллибит кыыһы оннугар олорто.
* * *
– Ульзана, уоскуй, ити таах ээ, таах көннөрү… табаарыһым кыыһын суруга дии… Тиэрдиэхтээхпин умнубуппун… – бобулла-бобулла, кыл түгэҥҥэ туох диэҕин бэлэмнэнэ сатыы-сатыы, Толя төлүтэ биэрдэ.
– Ничего себе, эн миэхэ свадьбабар подарогыҥ бу что-ли?! Ты итак никто, бедный студент с переулка, спасибо, что я подбираю тебя, женю на себе, а ты… – мап-мааны, куба ньаарсын түүтүн санатан күндү куруһубанан бэрт дэлэгэйдик симэммит үүт маҥан былааччыйалаах, үрдүк бүрүчүөскэтигэр иҥиннэриллибит кылгас дьэҥкир фаталаах кэрэчээн кыысчаан уостара толлойбут, кип-киэҥ харахтара ууламмыт, куолаһа титирэстээбит.
– Чыычаах… – уол ааттаһар тылыгар тугу да хардарбакка кыыс, кылгас фататын салгыҥҥа чэпчэкитик көтүтэн, түҥнэри хайыһар, куттаан, аҕала сатаан санныларын ыгдаҥнатар.
Аһаҕас аанынан барыта иһиллэн турар быһыылаах. Эмиэ маанытык таҥныбыт, туттубут-хаптыбыт хотун хаан хобулугунан тоһугураан киирэн эдэрдэр сирэйдэрин-харахтарын одууласта уонна туох да буолбатаҕын курдук холкутук:
– Бу үлүгэрдээх ыксалга холку соҕустук быһаарсыҥ эрэ. Ыалдьыттарбыт мусталлара чугаһаата, – диэтэ.
– Мамочка, ты как всегда, в первую очередь твои гости! Оттон соҕотох кыыһыҥ судьбата мало кого интересует. Толика ты, да-да, ты сама выбирала. Все уши прожужжала: «Перспективалаах, талантливай студент, честнай гражданин, не пьет, к тому же курить вообще не умеет. Дьоно дьадаҥылар эрээри, порядочнайдар. Надежная стена тебе, то есть мне, с моими запросами кстати, очень кстати. Ха-ха! Господи, как я устала от вас? Ну и вот, что и предполагалось ожидать! Смотри, с кем он переписывается. Поди, собирался жениться на другой?! Чужого жениха арканить слабо мне?! В общем, я отказываюсь от него! Не пойду замуж! – тыҥ-тыҥ диэбит курдук лыҥкынас куолаһа биир кэм тыҥкынаан, тыла тылыбыраан кыыс оҕото.
