Кансыз согуштун аягында бир катар мамлекеттер бөлүкчөлөргө айланган же согуштун жалынына күйүп кеткенин Югославия менен Ирактын, Ливиянын жана Сириянын мисалдарынан көрүүгө болот, алар башка өлкөлөрдүн өнүгүү моделдерине кулдук тууроочулуктун ачуу жемиштерин ачык көрсөткөн. Өнүгүү моделин жана баалуулуктар системасын тандоо маселелеринде башка адамдардын идеяларын өзүнө ыйгарууга жана сырттан таңууланган чечимдерди алардын таза түрүндө кабыл алууга жол берилбейт, бирок моделдин практикада тастыкталган оң сапаттарын колдонуу жана анын кемчиликтерин эске алуу, бул моделди колдонуунун натыйжаларына басымдуу баа берүүнү аныктоо жана өз кыраакылыгын жана акыл-эсин өнүктүрүү. Бул мамлекеттин эли гана өнүгүүнүн тандап алган жолунун алгылыктуулугун жана мамлекеттин кабыл алынган баалуулуктар системасынын ишенимдүүлүгүн баалоого укуктуу жана мындай пикирлердин эң ынанымдуу ырастоосу катары реалдуу практика гана кызмат кылат. Кытай реалдуулугун батыш капитализминин баалуулуктар системасынын үлгүлөрү боюнча ойлонбой калыптандыруунун жана реформалоо жана өнүгүү процессине батыштык капиталисттик коомдун критерийлери боюнча баа берүүнүн кесепеттерин элестетүү мүмкүн эмес. Си Цзиньпин баса белгилегендей, батыштык теориялар, батыштык баяндамалар «алтын баптар жана яшма параграфтары» эмес, башкача айтканда, абсолюттук эреже жана өзгөрүлбөс мыйзам эмес, ошондуктан биз согуштук позицияларыбызды – Кытай өзгөчөлүктөрүнө марксизмдин жана социализмдин идеяларын кыраакылык менен сакташыбыз керек.
ОРИГИНАЛ
«Тоголонуп келе жаткан шарча өз жолунда чуңкурга түшүп кетип токтойт, кудум ошондой пайдасыз сөз жолдо акылманга жолукканда токтойт» дейт. Мына ушундан улам арам ойлуу адамдардын сөздөрү, адашкан идеялары Конфуцийдин окуусуна туруштук бере албайт. Чындык менен калп өткөн окуяларга карап баа берүү, азыркы окуяларга карап тактоо, калыс мамилеге таянуу менен изилдөө аркылуу түшүнүлөт, андан кийин арзыбаган сөздөр басылып, адашкан сөздөр унутулуп калат.
Сюн-цзы, «Сюн-цзы» трактаты, «Да люэ» бөлүмү («Жалпы жыйнак»), «Чжанго» («Согушуп жаткан мамлекеттер») мезгили
КОММЕНТАРИЙ
Тан жазуучусу Янь Цзин «Сюн-цзы» трактатынын «Да люэ» («Жалпы жыйнак») бөлүмүнө түшүндүрмөсүндө мындай деп жазат: «Бул бөлүм анын Сюн-цзынин окуучулары түзгөн бир тектүү эмес жазууларынан түзүлүп, кээ бир окуу тезистерин баяндайт жана өзгөчө түрдө аталышы мүмкүн эмес, ошондуктан бул жазууларды «Жалпы жыйнак» деген ат менен бириктирүү чечими кабыл алынган.
Жогорудагы «Сюн-цзы» трактатынын «Да люэ» бөлүмүндөгү фрагментте автор адегенде эл оозунда айтылган: «Тоголонуп келе жаткан шарча чуңкурга түшүп кетип токтойт, демек пайдасыз сөз жолдо даанышманга жолукканда токтойт» деген элдик макалды келтирет. Түп нускада «чуңкур» деген сөз «керамикалык идиш» дегенди да түшүндүрөт, «акыл» дегенди «билим» маанисинде да түшүнсө болот. Айтылган сөздүн мааниси: Тоголонгон топ тешикке түшүп токтойт, Акылдуу адамдын өкүмү менен арзыбаган сөз бузулат. Сюнь Цзы: «Чындык менен жалгандык өткөн окуяларга негизделген баа берүү, учурдагы окуяларга негизделген текшерүү, калыс мамилеге негизделген изилдөө аркылуу түшүнүлөт» деген идеяны андан ары өнүктүргөн. Чындык менен жалганды аныктоо, туура менен туура эмести айырмалоо кыйын болуп турганда, өткөн тажрыйбага таянып баа берүү, иш жүзүндөгү иштерге таянып тастыктоо, калыс мамиле менен өкүм чыгаруу керек. Мына ошондо «пайдасыз сөздөр басылып, жаман сөздөр унутулуп калат».
