Тыын былдьаһыгар - страница 6

Бииктэр, улахан курбуу курдук уһун хара бараан сааһыран эрэр киһи, оронуттан туран оһоҕун иннигэр тиийэн талах олоппоско олорон эрэ табах ууруммута уонна оргууй тарда-тарда кэпсээнин ырааҕынан эҥсэн саҕалаабыта…

«Түгэнэ Эбэ – мин биһикпин ыйаабыт төрүт сирим. Бу Эбэҕэ саас кус саҥата киһини утуппат буолара. Мин саас кус кэлиитэ, ити эһиги сыппыт көлүччэҕитигэр, ууну атах сыгынньах кэһэ сылдьан куска тиргэлиирим, күөнэххэ туу угарым. Дьэ, кырдьык, бу суолунан араас дьон ааһар.

Биирдэ үгэспинэн сылгыбын көрө сырыттым. Мантан тэйиччи соҕус күөл үрдүгэр быраҕыллыбыт үүтээн баар. Ол үүтээн таһыгар чэйдээри тохтоотум. Арай Доҕор диэн ытым ырдьыгыныы-ырдьыгыныы үүтээҥҥэ ойон тиийдэ. Эргэ, быраҕыллыбыт үүтээн аана суох этэ. Ытым боруокка туран үрэн тоҕо барда. Мин туох ааттааҕы үрдэ диэн соһуйдум. Дьиксинэн саабын бэлэм туттум уонна дьаархана-дьаархана аргыый үүтээни өҥөйдүм. Арай, доҕоор, көрө түспүтүм: кугас баттаҕа арбайан, сирэйин саба түспүт дьахтар умса туттан наара орон сыҥаһатыттан тайанан олорор эбит. Төбөм оройуттан атаҕым тилэҕэр диэри тымныы сүүрээн дьырылаата. Куйахам үмүрүтэ тутта, этэллэригэр дылы, баттаҕым турда. Көрбүппүн итэҕэйбэккэ таалан, мах бэрдэрэн турдум. Маҥнай абааһы дии санаатым. Күнүстэри хайдах илэ бардаҕай диэн дьиктиргээтим. Ити санааттан тыҥаабыт ньиэрбэм уоскуйан, туос амабар түстүм. Соһуйбутум-өмүрбүтүм ааһан, өйдөөн-дьүүллээн көрбүтүм: нуучча дьахтара эрэйдээх умса туттан олорор эбит. Уҥуох-тирии буолуор диэри ырбыт, баттаҕа сирэйин саба түспүт, ыт да үрэригэр кыһаммат турукка киирбит. Дьэ онтон, Саха сирин күөллэрин үөрэтэр учуонай дьахтар муммут диэбиттэрин өйдөөтүм. Онон, дьахтарым сибиэн буолбатаҕын сэрэйэн, уоскуйдум. Куттанан, саллан, дьахтарбын сэрэнэн таарыйдым. Маҥнай миигин буспатах балык миинин курдук мээнэнэн көрдө, онтон саҥа уһуктубут киһилии тобулу одуулаата. Ол кэннэ эмискэ өйдөнөн сарылыы түһээт, миигин кууста уонна кыра оҕолуу ытаан тоҕо барда. Хам кууһан олорон, ытыырын быыһыгар үрүт-үрдүгэр эттэ: «Муммутум ый аҥаара буолла, бүгүн бэйэбэр санана олорбутум, эйигин миэхэ таҥара ыыппыт». Дьахтарым ытаан уоскуйбутун кэннэ аппар олордон, бэйэм сиэтэн, төлөпүөн быыскатыгар кэлэн, Бэрдьигэстээххэ эрийдибит.

Чаас аҥаара буолбата, кинини көрдүү сылдьар дьон бөртөлүөтүнэн кэлэн ылан барбыттара. Дьахтарым махтанан бөҕө, төлөпүөнүн нүөмэрин биэрбитэ даҕаны, үрэх баһыгар олорон, хантан эрийиэхпиний. Дьэ итинник, биирдэ муммут киһини быыһаан турардаахпын.

Иккис түбэлтэ. Биирдэ күһүн, Бокуруоп саҕана, маҥнайгы хаар түһүүтэ, үгэспинэн эмиэ сылгы көрдүү сырыттым. Түгэнэ үрэх халдьаайытынан хаамтаран иһэн ытым үрбүтүгэр көрбүтүм: улахан уҥуохтаах, сирэйэ бар түү буолбут нуучча оҕонньоро дүлүҥ үрдүгэр акыллан олорор эбит. Оҕонньор кэпсииринэн, Дьокуускайтан Маҕаныга суол оҥоһуутугар үлэлиир кыыстаах күтүөтүгэр баран иһэн муммут. Мин эмиэ аппар олордон суолга киллэрдим. Ол саҕана урут манан үчүгэй кутуу суол суоҕа, күһүн-саас хаайтарыы бөҕө буолара. Дьиэбэр хонноро ыҥыра сатаабыппын, кэмчиэрийэн сөбүлэспэтэ. Сөбүлэспэт киһини хайдах дьиэбэр күүспүнэн соһуохпунуй, онон кыра үтэлээхпин биэрдим, суолун ыйдым. Киһим доҕолоҥнуу-доҕолоҥнуу суол устун бара турда. Хас да хонон баран киһи сүттэ диэн айдаан бөҕө буолбута. Милииссийэлэр хаста даҕаны төхтүрүйэн кэлэн миигиттэн ыйыппыттара. Дьэ итинник айманан кыһыммыт ааспыта.

Биирдэ, саас хаардаахха, улахан массыыналаах эдэр нуучча уола кэллэ. Эдэр суоппар оҕонньор күтүөтэ эбит. Миигиттэн оҕонньор туһунан ыйытта, мин барытын ыраас мууска тиэрэ ууран сиһилии кэпсээтим. Оҕонньор күтүөтэ түүл түһээбитин кэпсээтэ: «Түһээтэхпинэ массыынабынан айаннаан иһэбин. Арай суол кытыытыттан хаар анныттан оҕонньор туран кэллэ уонна манна баарбын диэтэ. Мин ол сири көрдүү сылдьабын».