Умусликэн и его друзья - страница 3
– Си-ты муду ичэвденни! – гиркин гунивки. – Си тар биhинни!
– Эе! Он-ка тар инҥактая-кат ачим биhим? Окин-ка инҥактав иhэвдиҥэн? – hанҥувки Умусликэн гиркиви.
– Эчэв сара, – тариҥин гунивки. – Этэн бука балдыра, таргачин-ты бидиҥэс.
– Кире! Эда-ка таргачин биhим? Тугэ доҥоторо этэм до?
– Дюр hалгакан куҥакан-hуркэн окин-кат инҥактан этэн балдыра, – гунэн дэлэмичэн сачари Эҥни. – Бэеду эвки инҥактан балдыра, нюриктэчинюн бивки. Дюр hалгакан бэе тэткэвэ тэтычэвки. Ма, тэтыес эмум. Агилкандя колбодук эмучэ. Ма, тэтымкэкэл, – гунэн сачари.
Мукукэен эмучэ, унтаян эмучэ, авунан. Умусликэн адулавки, адулавки тэтывэ, тадук тэтывки. Тэтыксэ, инеечивчи:
– Тэмбе! Ичэкэл! Би нян инҥактачи оча биhим! Хэкуке, hэкуке тэтычи бивки. Он-ка си Тэмбе эҥнэнни hэкукерэ, инҥакта тэтыви энҥэни лукра окин-кат эчэ? Он-ка си энҥэнни hэкукерэ? Дэмэре, лукикта. Доҥотоми, тэтчиҥэв, – гунивки омолгичанты.
Тадук дэлэмичэн сачари Эҥни гунивки омолгидуи:
– Поро, долчаткал минэвэ аямат. Си бэе-ураҥкай биhинни. Аи-эвэнки утрэнмэн садас инэҥи эмэрэн. Бэедыт эми сара, бэе турэнмэн энэ уйдоро, он бэе одиҥас? Бэе бэенюн бивки, бэе бэенюн улгучэмэтчэвки. Бэе одаи, бэе турэнмэн сакал. Инэҥимэн би толкитча биhим: гороло-гороло, Дулин Дуннэ чэчэмэдун, умун этыркэн бидевки. Тар этыркэн Геван гунмури гэрбичэ. Тар этыркэнмэ исми, бэе турэнмэ садиҥас. Таткадиҥан нуҥан синэвэ. Си дюр hалгакан, коҥнорин дылилкан, эвуники эhалкан бэе-эвенки биhинни, бэе турэнмэн сарэкис, ая бимчэ. Инэҥимэн-ты дэгилдиҥэт тала, би синэвэ hурувдиҥов, – гунэн дэлэмичэн сачари Эҥни.
– Кэ, ая, эней! – элэксийрэн Умусликэн. – Гиркилдуи-нюн тэдэвуктэ hурунуви.
Дуннэр Эни
Тар некэдерэктын, арай Оли эмэрэн.
– Дуннэр Эни бэйҥэлвэ эридерэн, – гунэн Оли. – Эва-ка тэдэвдеи некэдерэн. Химат ҥэнэкэллу, эридерэн.
– Би-кэ эдям? – hанҥувки Умусликэҥит. – Хурудем-ҥу, эдям-ҥу?
– Дулин Бугава некэенэ биденни, эчэ, – гунэн сачари. – Он этэнни си ҥэнэрэ, си нян эр дуннэдут биденни. Си нян эр дуннэт бидиҥэн биhинни. Дюр hалгандии эр дуннэвэт некэденни си, синэвэ нян Дуннэр Эни ичэгин-сагин.
Кэ, ҥэнэрэ. Дуннэр эни гуннэвэн долчатнара бутунну бэйҥэл. Дэгри дэктэндэлкэн дэги дэгнэ ҥэнэрэн, дыгин hалгакан бэйҥэ дыгин hалгандиви дыҥнимэнэ ҥэнэрэн, Умусликэн дюр hалгандии гиркуна ҥэнэрэн. Эмэрэ.
– Ни-кэт эчэ аманнира? – hанҥувки Дуннэр эни.
– Дыгин hалгалкал бэйҥэл бутунну эмэрэ, – гунивкил бэйҥэл.
– Дэгри дэктэндэлкэндук караки-нюн эмэнмучэ, эчэ эмэрэ, – гунивкил дэгил.
– Кэ, этэп нунанман алатта, – Дуннэр Эни гунивки. – Акари акаритпи эмэнмугин! Аямат долчаткаллу минэвэ, дюр баргида сердивар аямат долчаткаллу, иргэлэвэр ивкэллу, аямат аргэдувэр лапкикаллу. Эр кадяриндя Кадар оемодун умун ирэктэ биhин. Дугэй-муданин туксулдулэ иhивки. Тар ирэктэ hалакандун бэркэн биhин. Ҥи тар бэркэнмэ гадиҥан, тар со эҥэhи овки. Чэрули бидевкил бэйҥэл. Дэгил симуладявкил, долчатчанал, эhилэ умун туксакиткан аракукан гунивки эниндуи:
– Эней, ая бимчэ тар бэркэнмэ исми, гами. Ҥи-кэт минэвэ эмчэ кейра.
– Учуне! – энин тапкаливки hутэви – Ичэмае! Си hима hалгачи биhинни, эмэр эhачи биhинни, эмэр сечи биhинни. Экун тадиҥас тар бэркэнмэ?! Ҥалэс биhин до? Экэл тыкэ гунэ, ичэмэе!
Тадук Оли гунэн:
– Дуннэр Эни, дулин дуннэ бэгинин, долчаткал экунма би гундем. Бутунну бэйҥэ савки он эр дулин дуннэду биденэ амҥави иргидэ. Ҥи hима hалгачи бивки, ҥи эмэр эhачи бивки, ҥи дэгри дэктэндэчи бивки. Мунду, бэйҥэлду-дэ, дэгилду-дэ бэркэн надая ачин. Ичэhикэл эрэ! Эр куҥакан дюр hалгакан, коҥнорин дыликан, эвуники эhалкан. Нуҥандун экун-дэ ачин: иктэн-кэт эмэр ачин, оhиктан-кат эмэр ачин. Он-ка эр дуннэду амҥаи ирги-ҥэн? Нуҥандун букэл тар бэркэнмэ. Мунду ҥалэлвун-кат ачин, нуҥандун ҥалэлин биhи.