730 KUN - страница 20

Unga, balki yordamim tegib qolar, degan o‘y bilan, Astashovning ustiga kelib engashgan Baxtiyor, oskolkaning bo‘yindan chiqib turgan qismidan ushlab, uni olib tashlamoqchi bo‘ldi. Tortib ko‘rib, uning ancha chuqur kirib, hatto suyakka qadalganini sezdi. Sezdi-yu, u ham ilojsizlikdan, uning qonga botgan peshonasiga qo‘lini qo‘ydi. Qo‘l taftini sezgan Astashov ko‘zini ochdi, lablari qimirlab nimadir demoqchi bo‘ldi, lekin jon, allaqachon tildan chekingan edi. Sal oldin “Meni aybim nimada?” demoqchi bo‘lganday boqqan, uning hali ham tirik ekanligini bildirib turgan ko‘zlari xira torta boshladi-yu, bir daqiqa o‘tar-o‘tmas, ko‘kka tikilgancha qotdi. Hali ko‘p yillar o‘ziga makon etishni istagan ruh, uning tanasini majburan tark etdi. Baxtiyor kuni kecha u bilan bo‘lgan suhbatni esladi: “Uyga qaytganimdan so‘ng, sizlarga birma-bir sim qoqaman. Shundoqqina uyimiz yonida telegraf bor. Kutilmaganda qo‘ng‘iroq qilib “men Astashovman, tanimadingmi?” desam, qanchalar xursand bo‘lsang kerak-a?”

Baxtiyorning bo‘g‘ziga nimadir tiqildi, ”nasib bo‘lsa, degan so‘zni qo‘shib aytsang bo‘lmasmidi, do‘stim… ”Lekin yig‘lay olmadi. Yig‘lab o‘tiradigan payt ham emasdi-da!

Aloqachilar xabar berishdimi yoki kolonnani yuqoridan kuzatib borayotgan uchuvchilar o‘zlari ko‘rishdimi, aytish qiyin, lekin tezda pastlab yonlariga qo‘ngan vertolyotga mayitni ortib, jo‘natib yuborishganidan so‘nggina, uzoqda faqat ko‘tarilgan changigina ko‘rinib turgan kolonnani quvib yetishlari kerak ekanligi yodlariga tushib, mashinalari tomon yugurishdi.

Kolonna to‘xtab yo‘lning o‘ng yonboshidagi yalanglikka joylashayotganda yetib borib mashinalardan tushishgandi hamki, Astashov yaralanganda uning yonida bo‘lgan Bondarchuk o‘zini yomon his qila boshladi. Rangi oqarib hushidan ketgan Bondarchukga nima bo‘lganini, uning biqinidan oqayotgan qon oshkor qildi. U ham o‘sha paytda yaralangan-u, buni hatto, uning o‘zi ham sezmagan ekan. Aloqachilar chaqirgan vertolyot bir zumda yetib keldi…

Alixeyl Gardezning kunchiqar tomonidagi hudud bo‘lib, brigadamiz joylashgan yerdan ko‘pi bilan o‘n kilometrlar uzoqlikda bo‘lsada, unda makon topgan dushman guruhlar o‘ta faol edi. Bu hududda har yili bir-ikki marta jangovar amaliyotlar o‘tkazilib, ulardan tozalab turilardi. Afsuski, biz qo‘nalg‘amizga qaytib ulgurmasdan, ular yana joylashib o‘z faoliyatlarini davom ettirishardi. Bu yer Pokiston chegarasiga yaqin bo‘lganligidan, u tarafdan qurol-yarog‘ ortilgan karvonlar qulay yo‘llar bilan kelib, to‘planar va yana har-xil yo‘llar bilan mamlakat ichkarisiga yetkazib berilardi. Alixeyl ular uchun strategik muhim hudud bo‘lganligi uchun ham, tish-tirnoqlari bilan qarshilik ko‘rsatishga harakat qilishardi.

Bir oyga yaqin davom etgan amaliyotdan qaytishganida, Bondarchukni, harbiy xizmatga yaroqsizligi uchun, uyiga qaytarishayotgandi. Biqiniga sanchilgan oskolka bir emas, balki ikkita bo‘lib, bittasini jarrohlar olib tashlagan, ikkinchisini esa, “asab tolalariga yaqin bo‘lgan nozik joyda bezarar turibdi, endi u bilan umring oxirigacha kelishib yashashga majbursan”, deb aytishgandi.

Marhum Astashovning ko‘rpa-to‘shaklari, o‘z urfimizga binoan, bir muddat bo‘sh turdi. AKSU avtomati esa, eng yaqin do‘sti sifatida Baxtiyor Suyarqulovga topshirildi.

Dushmanning bolasi ham dushmanmi?

Jangchilar o‘rtasida menga yoqqan shunday bir an’ana bor ediki, bu yillar osha saqlanib, uni yosh askarlar ham, hamon davom ettirib kelmoqda edilar. Bu – harbiy amaliyotga ketish chog‘ida va undan qaytishdek quvonchli onlarda, yo‘l chetida nimaningdir umidida turgan afg‘on bolakaylariga sovg‘alar ulashish edi. Bu holat jangga ketayotganimizda kamroq, qaytayotganimizda esa ko‘proq yuz berardiki, buning sababi ayon: borishda oziq-ovqatimizni tejaymiz, qaytishda esa o‘zimizdan orttirganlarimizni bolakaylarga tarqatamiz.