Үйүр тобу көрүнүп,
Күлүстөндөр арылайт.
Курумшудан бир эр бар,
Кула аты менен келатат,
Ырыстуу бир шер эле,
Ыстамдын уулу Ыбырай.
Эңип алып улакты,
Эңкейиштей баратат.
Карагер күлүк кашка ат,
Карааны сызат алыстай.
Кудуреттүү жан эле,
Кулеттин Ысайы.
Тартып алып улакты,
Ташкындай чаап баратат.
Кашка атка камчы уруп,
Карааны качып уюулгуп,
Тоготпой башка жандарды,
Толгон топтон арылады.
Анын арты жагынан,
Шоңконун Рыскелдиси,
Карала атка камчы уруп,
Калбай келет удургуп.
Жанатан даяр турган,
Жаманактын Абдысы,
Кошо чыкты камынып,
Коштон калбай ашыгып,
Ат дүбүртү угулуп,
Аяктан чаң уюулгуп,
Баатырлар чаап келатат,
Жер айланып дүңгүрөйт,
Жердештер артка сүрүлөт,
Сүрөмөлөп үн күчөйт.
Беш энебиз жер көчөт.
Угуттуу жер дүңгүрөйт,
Улакчылар улагын,
Алмай-телмей тартышып,
Ары-бери алышып,
Түбү калың берешен,
Түзөңдө турат калың эл.
Баатырларды карашат,
Учуп-жанып берендер,
Улам алга ашыгат,
Улакты тартып келатат.
Бабаларым баатырлар!
Улагыңды тарта бер!
Уламалап санжырачы,
Улуу кепти айтып кел!
Беккулунун берендери,
Колдон намыз чыгарбай,
Бабаларды уяткарбай,
Бир-бириңи эш тутуп,
Кара атка камчы уруп,
Кайып сызсын сапарлай.
Алдыга кеткен жол улап,
Атаңын көрү заман ай.
***
Күкүк куш Кара Колоттон,
Күүсүн төгүп безенет.
Куштун үнү мукамдуу,
Кумарланам миң ирет.
Күкүк кушту аңдыйлы,
Кылтак салып кармайлы,
Кылтак менен кармабайт,
Торго түшсө сайрабайт.
Анын үнүн уккуң келсе,
Акырын жылып жакын бар.
Куш үнүндө жалын бар,
Кудуреттүү үндү уксаң,
Курган жүрөк жалындаар.
Турак кылып жашаган
Туулган жерин ыр кылаар.
Турагымдан ыр чыкса,
Туугандарым макталса,
Жаш денеңде жүрөктүн,
Жалын чачаар жагы бар.
Кагылайын туугандар!
Аңгеме маек кургандар!
***
Баян айткан дастанчым,
Байыркыны жакындат.
Бабалардын ойнун айт!
Тээ байыркы салтын айт!
Терип-терип тепчип айт!
Калжаң-кулжаң кошуп ийбей,
Карыбаган чындыкты айт!
Укулуктуу болсун деп,
Учкай жерин чолуп айт!
Азга күтө тургула,
Ат жарышы башталат.
Көңдөй ичи күүлдөп,
Күлүктөр кетти дүңгүрөп,
Туу түбүндө алкынат,
Түмөнбайдын Тору аргымак.
Ооздугун карс чайнап,
Окуранат баш чайкап.
Ат жарышка кошулат,
«Күткөн ойду берсе, деп,
Күлүгүм чыгып келсе –деп,
Адамдар:– Оо, кудайлап,
Жаратканга табынат,
Бата берип жатышат.
Ат жарышы башталат.
Бүтөбайлар атын сүрөп,
Чабандесин жөлөмөлөп,
Дүңгүрөшүп келатат,
Дүбүрткө толуп кең аймак.
Аргамжы боюу жакындайт,
Атыгайдын Кула аргымак.
Жаныбар эми арыш алып,
Биринчи атка жакын барып,
Билгизбей арым арбытып,
Жанын сабап, даңкан чачып,
Жаадай сызып келатат.
Түмөнбайдын Ак желек,
Түмөнгө чыгып жарк этет,
Бийик-бийик жар келсе,
Бир изин жаза баспаган,
Ай караңгы түн келсе,
Андай жерден жаңылбас.
Акылы укмуш жаныбар,
Алааматта жаңылбас,
Айың болгон элине,
Айтып бүткүс кеби бар,
Дастанчым бул күлүктөрдүн,
Дайнын айтаар жериң бар.
Шоңконун Алабайталы,
Топ жарышта байге алган.
Томуктай күлүк чыкты деп,
Тоолук элдер мактаган.
Ооргуп-оргуп чаң чыгат,
Жарышкан аттар келатат.
Тынайдын Көккашкасы,
Тынбай арыш алыптыр,
Астыңкы жайга барыптыр,
А да кызып алыптыр.
Ай чапчыган аргымак,
Аттар кайда андагы?
Жонго карай созулуп,
Жолдор жатат баягы.
Алып-учуп сызышкан,
Аргымактар көрүнбөйт.
Алкынтып күлүк ат чабып,
Азаматтар бери өтпөйт.
Азаматтар өтпөгөн,
Агарып муңдуу жол жатат.
Аралап кеткен кыяны,
Ал кашка жол нени айтат?
Күндү чапчып алдырбас,
Күлүктөр кайда андагы?
Күңгөйгө карай созулган,
Күйүттү жол баягы,
Күңгөйгө учуп бараткан,
Күлүктөрдөн караан жок.
Күргүштөшөт күлүктөр,
Күлүстөндөн дарек жок.
Күлүстөндөр өтпөгөн,
Күбүрго кеткен жол жатат.
Күңгөйгө кеткен созулуп,
