Эр киһи уонна дьахтар - страница 36

– Чэ, аны ол ылбыттарын саҥаттан өрөбөлүүссүйэ да оҥордоххуна төннөрөрүҥ саарбах, билигин ити дьонуҥ эргиэнтэн ураты харчы өлөрөр салааларынан – тутуунан да дьарыктана, суолу да оҥоро сырыттахтара.

– Ити эйгэлэргэ «откат» диэн өйдөбүл олус күүскэ киирбит дииллэр.

– Ону биһиги сурах эрэ хоту истэбит, ким да «откаттаан» ылбытын көрбүппүт суох, ханныгын да иһин, туспа уһаайбалаах дьиэлэрэ үчүгэйэ бэрт дии, хаарыаны, биһиэхэ итинник баара буоллар… – Бэргэн ымсыырбытын кистээбэтэ.

– Атын киһиэхэ ымсыырымыахха, этэргэ дылы, хас биирдии киһи дьылҕата үөһэ быалаах кинигэҕэ суруллан турдаҕа эбээт. Оттон уһаайбалаах дьиэ чааһынан… Көр эрэ, ити туһунан улуу гуманист-суруйааччы Чехов үчүгэй баҕайытык эппит эбит ээ, мин сибилигин дьиэбэр тиийэн баран эйиэхэ көрдөрүөм, биһиэхэ кинигэтэ баар, саҥардыы аахпытым.

Сулбу-халбы хаамсан дьиэлэригэр кэллилэр, подъезд иһигэр лаампа уотугар кураанах бытыылкалар ыһылла сыталлар, бөппүрүөскэ төрдүгэстэрэ өрөһөлөммүттэр, кыһын кэлэн эрэр тыына биллэн, ыччаттар хахха сир диэн, бэл маннык кыараҕас подъезка киирэн, түүн пиибэлииллэр. Тугу да харыстаабаттар, ыһаллар-тоҕоллор, оттон бу чааһынай дьиэлэрэ эбитэ буоллар, итинник дьаабыланыа суох этилэр.

Ааннарын аһан квартираларыгар киирэллэрин кытта, Ксенья саппыкытын туурута тэбиэлээт, сонун устан ыйаата уонна тута саалаҕа ааһан, долбуурга кырылаабыт кинигэлэри: «Манна баара…» – диэн ботугуруу-ботугуруу кыҥастаста, Бэргэн кэнниттэн киирэн дьыбааҥҥа олордо. Ксенья көмүс суруктаах, от күөҕэ хахтаах кинигэни хостоон таһааран арыйталаата уонна Бэргэҥҥэ хайыста:

– Бу кэллэ, дьэ иһит эрэ улуу гуманист Чехов куорат таһыгар дьиэлээх-уоттаах дьон туһунан тугу диирин – «Принято говорить, что человеку нужно три аршина земли. Но ведь три аршина нужны трупу, а не человеку. И говорят также теперь, что если наша интеллигенция имеет тяготение к земле и стремится в усадьбы, то это хорошо. Но ведь эти усадьбы те же три аршина земли. Уходить из города, от борьбы, от житейского шума, уходить и прятаться у себя в усадьбе – это не жизнь, это эгоизм, лень, это своего рода монашество, но монашество без подвига. Человеку нужно не три аршина земли, не усадьба, а весь земной шар, вся природа, где на просторе он мог бы проявить все свойства и особенности своего свободного духа».

Ксенья кинигэтин сапта уонна кэргэниттэн ыйытта:

– Хайа хайдаҕый?

– Ким билэр, Чехов саҕана атын үйэ буоллаҕа уонна аан дойду барыта наада диэбит дии, оттон биһиги үбэ-харчыта суох буоллахпытына, былааһы тутан олорооччулар кэккэлэригэр тахсыбаппыт, оччоҕо хантан аан дойдуну баһылыыбыт?

– Сарсын тураат да, Эллээйчикпин аҕала барыам, хайыы-үйэ ахтыбыт курдукпун, – диэтэ Ксенья, – кини үтүөтүнэн ити үлүгэрдээх баай дьоҥҥо ыҥырылыннахпыт буолуо диэн сэрэйэбин.

– Ити эрээри оҕотун туһунан Дина биирдэ да ыйытан көрбөтө дии, – Бэргэн бэркиһээбит быһыынан баһын быһа илгиһиннэ. – Оттон Эллээйчик төрөппүт ийэтэ манна аттыгар сылдьарын сүрэҕэ сэрэйэрэ буолуо дуо?

– Төрөппүт ийэтэ да буоллун, Эллээйчик – мин оҕом!

Ыалдьыттар барбыттарын кэнниттэн Дина саалаттан куукунаҕа иһити-хомуоһу таһан, хайа курдук кыстаммыты сууйан, өр баҕайы тэпсэҥнээн олус сылайда. Билиардаабыт хосторун дьыбааныгар улаханнык хотторбут эрэ утуйан хаһыҥыратар. Кини дьон көрөрүгэр эрэ харчынан харса суох ыһыахтанарын, киэптиирин, сөхтөрөрүн сөбүлүүр. Ыалдьыттар баалларыгар, баһаалыста – «сулус» ырыаһыттар диэн, ресторантан наймыламмыт официаннар диэн. Онтон бырааһынньык бүттэ, киэһэ буолла да – хайдыбыт хоруудаҕа түһүү буолар, Карп кэппиэйкэни да ордук ороскуоттаабат, инньэ гынан дьиэни-уоту көрөр-истэр үлэһит дьахтар туһунан истиэн да баҕарбат. Дина бырааһынньык кэмигэр хотун бэйэтэ, бырааһынньык бүтэн, дьон тарҕаста да, иһити уонна дьиэни сууйааччы хамначчыт дьахтар таһымыгар түһэ охсор. Наһаа сылайар да хайдах гыныаҥый, кини туох да тутуура суох, этэргэ дылы, турар бэйэтэ бу кыһыл көмүс килиэккэҕэ кэлэн киирдэҕэ. Килэйбит-халайбыт этээстээх дьиэҕэ-уокка кэлэригэр биир эрэ чымадаан баайдааҕа, онтон атын кини кэрэхсэтэрэ диэн туох кэлиэй, иирэ талахтыы дьылыгырас быһыыта-таһаата, номоҕон мөссүөнэ да бу баайга-дуолга тэҥнэһэр кыаҕа суоҕа. Тойоно санаата алдьаммыт күнүгэр ону биллэриэн, хайа баҕарар сирэй-харах анньыан да сөп. Аны, Карп бэйэтэ этэринии – «деловой партнердарын», быһата, үп-харчы ылсар-бэрсэр тэҥнээхтэрин эрэ кытта көрсүөхтээх, намыһах таһымҥа турааччылары билиммэт, бу сырыыга Ксеньялааҕы мааны ыалдьыттары кытта тэҥҥэ ыҥырбытын улаханнык сөбүлээбэтэҕэ. Бииргэ үөрэммит, наһаа истиҥ дьүөгэм диэн нэһиилэ тылын ылыннарбыта. Онтуката ханна баарый – дьоно бастакы остуолга нэһиилэ олороот, адьас атын өйдөөх-санаалаах, үп-харчы, баай-дуол өттүнэн букатын ураты эйгэҕэ сылдьар дьону кытта хайдах да тэҥник туттан кэпсэтэр-ипсэтэр кыахтара суох эбитин өйдөөн, саҥата-иҥэтэ суох эрдэ тыас хомуммуттар, барбыттарын билбэккэ да хаалбыт. Этэргэ дылы, Ксеньялаах икки этээстээх дьиэҕэ квартира дуомнаахтар, күннэтэ оптуобуска анньыалаһан кэлэллэр-бараллар, харчылара хамнастан хамнаска тиийэр буоллаҕына баһыыба. Оттон кини эрин эйгэтин дьонун тыла-өһө: коттедж, лимузин, Куршавель, бутик…