Киһи биирдэ олорор - страница 14

Үтүрүһэ-үтүрүһэ уулуу турбут ынахтар сиргэнэн үрэл гына түстүлэр. Валерий манна тохтоон тыынын ылан эрэ баран биллэ: саҕынньахтаах иһэрин, ол иһин олус көймөстүбүтүн, тириппитин. Кини саҕынньаҕын устан элитэн иһэн кэннигэр кыраһа хаарга кэлбит суола дьэргэйэ сытарын көрөн, уолуйан, хайыан да билбэккэ турда. Ол туран уулаан бүтэн ойбон аттыгар салбанан сыраана сынньылыйбыт чурумчулаах оҕуска хараҕа иҥнэ түстэ. Көрүөх бэтэрээ өттүнэ кини оҕус үрдүгэр ыстанан таҕыста, муоһугар эриллибит быатын өһүлэ тарта уонна балаҕан кэннигэр сэндэҥэ тииттэр быыстарыгар көстөр дал диэки сүөһү орох суолунан салайан тиҥилэхтээн кэбистэ. Оҕус улгумнук ходьоҥолообутунан барда.

Валерий кыбыыга ыкса кэлэн, оҕуһун быатын муоһугар эрийэн баайаат, оҕус самыытыттан күрүө үрдүгэр ойон таҕыста, онтон соторутааҕыта сүөкэммит окко ыстанан кэбистэ. Итиэннэ ол оту дьөлө хаһан иһирдьэ киирэн, кыракый дьөлөҕөһүнэн таһырдьаны одуулаһан, бэстилиэтин угун бобо тутан кирийэн олордо.

Өр-өтөр буолбата: үс аттаах киһи кинини суоллаан күөлгэ киирдилэр. Саҕынньаҕын ылан сахсыйбахтаатылар. Суолун көрдөөн эргичийдилэр. Биирдэстэрэ ойбону буккуйда. Онтон үһүөн тугу эрэ кэпсэтэн, ойбон тула турбахтаат, балаҕан диэки барар суолу төҥкөйөн көрө-көрө, бэттэх хаамтылар. Бука, сүөһүлэригэр ойбон алларан тахсыбыт дьиэлээх киһи суолун буллулар быһыылаах. Аҕыйахта хардыылаан иһэн, били ойбону буккуйбут киһи дьонугар тугу эрэ эттэ, бэтэрээҥҥи суолу уонна, төннөн, айан суолуттан ойбоҥҥо туораабыт ыллыгы ыйа-ыйа, үтүлүктээх илиитэ күөрэҥнээтэ. Балаҕаҥҥа кэлэн киирдилэр. Сотору биир намыһах уҥуохтаах, бэргэһэтин кэтэҕэр ньыппаччы ууруммут киһи тахсыста: күрэҥ паарынан тыына-тыына, сонун бобо тутан туран, тугу эрэ саҥарар. Кыһыллар ол киһини кыраһаҕа хаамтаран көрө-көрө төҥкөҥнөстүлэр.

Ол турдахтарына аара хаалбыт дьонноро кэллилэр быһыылаах. Биир киһи сыарҕалаах аты муоһалаан ойоҕолообут. Иккиһэ ыҥыырдаах атыгар икки сыбыдах аты холбоммут. Валерий бэйэтин сыарҕатын биллэ.

Ампаар кэнниттэн улахан таһаҕас сыарҕатын аҕалан биир аты онно көлүйдүлэр уонна, от тэлгэтэн баран, били кини сыарҕатыттан икки киһини көтөҕөн онно көһөрдүлэр. “Мин…” – дии санаата Валерий. Кыһыллар эмиэ чөмөхтөһөн тугу эрэ сэһэргэстилэр. Онтон били икки сыарҕа, икки ыҥыыр аттаах киһи кэлбит суолларын диэки бардылар, икки ыҥыыр аттаах киһи айан суолунан арҕаа тэбиннэрдилэр.

Валерий отугар умса түһэн, тугу да санаабакка, нухарыйбыт курдук чочумча олордо. Онтон дьэ өйө-төйө улам дьэҥкэрэн барда. Бэстилиэтин хоонньугар угунна. Кини тиийиэхтээх сирэ мантан икки көс кэриҥэ буолуохтаах. Билигин суолга тахсара табыллыбат. Хараҥаҕа бардар ордук буолуо этэ да, манна сотору ынахтарын аһата кэлиэхтэрэ баар. Дьэ кыһалҕа. Арай тоҥуу хаарынан барарга тиийиллэр. Чэ туох буолуой. Мантан тахсан барбыт суолун эрэ көрбөтөллөр.

От-мас күлүгэр үктэнэ сатыы-сатыы, Валерий кыбыы кэтэх өттүнэн ойуурга таҕыста. Тоҥуу хаары оймоон, айан суолун ойоҕолуу арҕаа диэки бардар баран истэ. Хаар халыҥа сүрдээх: киһи ахтатыгар тиийэр. Онуоха эбии арыт киһи кыайан тумнубат лааҥкыта иннин быһа түһэр, арыт ыт мунна баппат ыркыйыгар киирэн хаайтаран хаалар, арыт туруору сыырдаах дириҥ аппа барар суолун күөйэ субуллар.

Валерий, маҕыйа-маҕыйа, күүһүн муҥунан иннин диэки дьулуруйа сатыыр да, кэннин хайыһан көрдөҕүнэ, дуоннаах сири хоруппатах буолар. Көс аҥаарын кэриҥин эрэ барда эрээри, күүһэ өһүллэ быһыытыйда, ийэ-хара көлөһүнэ таҥнары саккыраата. Аччыктаата. Тугу эмэни үссэниэҕин туох-баар аһылыга бүтүннүүтэ сыарҕатыгар хаалбыт. Валерий чөҥөчөк үрдүгэр олорон сынньанна. Хаары ытыһан ылан хаппыт тамаҕын илитиннэ. Ол олорон устунан утуктуох курдук буолан барда. Көхсүгэр сыстыбыт ырбаахыта аны муус тымныынан хаарыйталаата. Кини уутун аһаран илгистэн кэбистэ, нэлэккэйдэммит сонун ыга тимэхтэннэ уонна эмиэ тус арҕаа тоҥуу хаары кэһэн ньоҕоохтуу турда.