Уйбаан саатын сүгэ-сүгэ туундараны күн тура-тура кэрийэ сатыыр да, кыыллара хараҕар да көстүбэттэр.Үһүс күнүгэр эмиэ туга да суох дьиэлээн истэҕинэ, арҕаалата соҕус саҕахха, кини көрдөҕүнэ, кутаа уота көстөргө дылы. Дьиэтэ тус соҕуруу, оттон ол диэки уот оттуох ким да суох буолуохтаах этэ. Хайа дьаабыный? Баалаан хараҕа иирэр дуу? Суох, илэ умайар. Котельнай арыытыттан хайа эрэ булчут кэлэн истэҕэ. Атын ким да кэлиэх туһа суох. Баран сэрэтиэххэ. Этэрикээн билиитин арҕаа өттүнэн Киһилээххэ быһа астарыан наада. Илдьит да тириэрдиэн сөп.
Уоту туһулаан барбахтаабытын кэннэ кутаа эмискэ көстүбэт буолан хаалар. Утуйдахтара. Бинокулунан саҕаҕы көрө сатыыр. Киһи хараҕар хатаныах баара көстүбэт. Сатахха утары сытыы тыаллаах. Оннук санаа мучумааныгар ылларан саараан турдаҕына, туох эрэ харалара хаар үрдүнэн төкүнүһэн таһынан кэлэн ааһаллар. Таах туруохтааҕар биир хараны төҥкөс гынан ытыһыгар түһэрэн ылар. Таба түүтэ тыалга үрдэрэн тэлээриҥниир эбит. Баччаҕа таба түүлүөх туһа суох. Хаһааҥҥы эрэ кыыл сиэҥин сэмнэҕэ сыттаҕа. Онтон тугу эбит киһи туһанара хаалбатаҕын биллэр даҕаны, тыалы утары дьүккүйбүтүн бэйэтэ да билбэккэ хаалар. Бэрт ыраах туох эрэ хараарара көстүбүтүгэр Уйбаан, хомурах үрдүнэн халтарыйа-халтарыйа, сүүрэн бэдьэйэр.
Хаһан, туохтан өлбүт таба сэмнэҕэ сытара буолла. Хабарҕатын туох эрэ быһа хадьырыйбыт, иһин бүтүннүү орообуттар, кэлин атаҕыттан улахан аҥаара уҥуоҕа эрэ килэйэр. Атына бүтүннүү сыалай сытар. Сыата да аҕыран көрбөтөх. Баҕар, кини ыппыт табата кэлэн оҕуттаҕа дуу? Билиҥҥи диэтэххэ эмис. Чэ, хаһан да өллүн. Аҕыйах хонукка ыттыын бэйэлиин үссэнэр эттэннэхтэрэ. Илин атахтарыттан ньылбы тардан ылан санныгар манаагылыы уурунан кэбиһэр да дьиэтин диэки түһүнэ турар.
– Хайаа, таба өлөрдүҥ дуо? – диэн кэргэнэ түннүгүн өстүөкүлэлии сылдьан утары сүүрэн кэлэр.
– Ким да өлөрбүтэ биллибэт кыылыгар түбэстим. Дьэ, хата, хоргуйдубут диэн аны ытыс тоһуйбат дьон буоллубут.
– Чээн, маны төһө өр сиэхпит дии саныыгын?
– Доҕоор, сир-дойду иччитэ биһигини аһынан бэрсибит аһын мыыныма. Баҕар, мантан ыла биһиги да өттүкпүт хараланыа, илиибит тутуурданыа.
– Оо, оннук эрэ буоллун.
– Чинчи үчүгэй! Кэлэн иһэн куруппааскы халыҥ үөрүн көрдүм. Били илим куукулатын булаар эрэ. Сарсын иккиэн көмөлөөн тардан кэбиһиэхпит.
Ити киэһэ күө-дьаа кэпсэтэ-кэпсэтэ табаларын көп этин ыргыччы күөстэнэн тото-хана аһыыллар. Өссө да бу курдук сүүрэр атахтааххыттан сөп-сөп өлүүлүү тур диэн сир-дойду иччитин үөрдэ-көтүтэ аһаталлар.
– Доҕоор, мин ыттарым эрэйдээхтэргэ бириһиэнинэн кэтинчэ тигэттээтим ээ. Ыыраахтарын хайыта үктүүллэрэ арыый да буолар ини.
– Сулбу түһэ сылдьыа суоҕа дуо?
– Быалаатахха тулуктаһыыһы.
– Ол кэтирдэтэлии оҕустуҥ дуо?
– Баастарын оһуута кэтэрдиллиэ. Саланалларын мэһэйдиэ диэн тохтоотум.
– Уста сатыыр «дьон» буолуо ээ.
– Ээ, үөрэнээ инилэр.
– Мин Котельнай диэки булчут кутаатын көрдүм. Хайа эрэ киһи ыттара быстан хонно дуу, хайа үөдэн.
– Ээ, ол уот биһиги кэлиэхпититтэн умайар. Арааһа, Байанай биэрээри гыннаҕына, уоттанар-күөстэнэр эбит буоллаҕа.
– Бай даа?! Мин ол уокка баран иһэн таба этигэр түбэстим.
– Баалаан, Байанайыҥ өлүүтүн аҕаллыҥ эрэ, хайа үөдэн…
– Сарсын ханан умайарын көрдөрөөр эрэ. Туох дьикти уота умайар баҕайыный. Иккиэн, баҕар, биир уоту көрбүппүт буолуо.
Сарсыныгар оһохторун туттарар боробулуохаларыгар илимнэрин аҥаар уһугун баайан туундара диэки субуйа тардан тимир турбаларга иилэ быраҕаллар. Бу турбалары Тиксииттэн мээнэ соһуспатах эбит, син көдьүүстээн эрдэхтэрэ. Куруппааскылар хойуутук иҥиннэхтэринэ, бу быстарыктан чахчы быыһыа этилэр.
