– Пана Потаповпын. Табаарыспар Проняҕа эр бэрдин, эрдьигэн элигин көрүстүм диэн кэпсиэҕим. Сахаҕа да модун санаалаах уол оҕо баар эбит. Сөҕөн кэбистим. Онтуҥ урааҥхай уккуйбат дойдута буолуо суоҕа дуо?
– Сыыстараҕын, быраат! Саха үктэммэтэх сирэ бу эргин суох. Ити биһиги онон-манан тиийэ сатыыр арыыларбытыгар урут мантан ытынан айанныыллара үһү. Нуучча кэлиэн быдан инниттэн тиэстибиппит, ону санаа! Хоту, өссө ыраах сытар арыыларга биһиги нууччалары сирдээбиппит. Мин ол арыыларга барыларыгар тиийэр санаалаахпын.
Ол киирэн, ааһан иһэр караваҥҥа кыайан тиийбэккэ, төннөн тахсыбыттара. Инньэ гынан, арыый эрдэ кыстыыр сири булан, дьиэни-уоту сөргүтүөх, кыыл табаны бултаныах, оттук маһы хаһааныах буолбуттара табыллыбатаҕа. Дьэ ол содулугар маҥнайгы ыарахаттарыгар ыы муннуларынан кэтиллэ түспүттэрэ.
Самолет сырыыта хаһан олохтоноро остуоруйа, онооҥҥо диэри олорорго дьиэ-уот кэпсэтиллиэхтээх, ыт аһылыга хаһааныллыахтаах эҥин. Аны дьонун хайыырый? Хааллардаҕына – ханна олороллор, тугу аһыыллар? «Холбоско» сыҥаланыахтарын – ылыахтаахтарын ылбыт курдуктар. «Тоҕо барбатыгыт?» – диэн куоластарын соното көрсүбүттэрэ. Аккаастана кэлбит курдук көрбүттэрэ. Уйбаан оннук киһи буолбатах. Хайаан да Лээхэп арыытыгар тиийэн тэйиэхтээх. Дьонун онуоха-маныаха диэри хаалларар санаалааҕын Шурата истиэн да баҕарбат: оннооҕор сэрии аас-туор сылларын этэҥҥэ нөҥүөлээбиппит, билиҥҥи үйэҕэ бачча дьон өлөн-охтон биэриэхпит суоҕа диэн тыллаах.
Ол эрээри «куһаҕан үчүгэйдээх» диэбиккэ дылы, ити ылбат-биэрбэт иэрэҥ-саараҥ кэмнэрин мээнэ быар куустан аһарбатахтара. Шура дьоҥҥо да, бэйэтигэр да иистэнэн эбии таҥас-сап булуммуттара, оттон Уйбаан, ыт аһылыгар диэн ааттаан, күн аайы туундараны сыыйтаран кыыл табаны эккирэтиспитэ – ыт айылгытын билэригэр олус көмөлөспүтэ. Урут хаһан даҕаны ыты көлүммэтэх, кыылы эккирэппэтэх киһини барахсаттар элбэххэ үөрэппиттэрэ. Кинитээҕэр булка ордук дьоҕурдаахтарын кэлин удумаҕалаабыта. Кини санаатыгар, ыттара букатын туора бара сатыыр курдуктара. Дьиҥэр, бастакы таба иннин күөйэ сүүрэллэр эбит. Оттон кыыл, иннин биэрбэт мөккүөрдээх буолан, биир сиргэ тула холоруктуур.
Саҥа үүммүт 1963 сылы Тиксиигэ көрсөллөр. Тохсунньу 7 күнүгэр Ли-2 самолетунан Улахан Лээхэп арыытыгар баар полярнай станцияҕа тиийэллэр. Киһилээх тумустан Аччыгый Лээхэпкэ түһэрэн биэриэхтэрэ диэн эрэх-турах санаалаах кэлбиттэрэ баара… олохтоохтор кинилэри муостарыгар түһэрэ көрсүбүттэрэ. Ыалынан олорор булчут Н.В. Тароторин:
– Ким бэлэмигэр сананан, бачча хойутаан, тугу бултуохпут диэн кэллигит?! Аччыгый Лээхэпкэ киһи үктэммэтэҕэ хаһыс да сыла, онно сананан кэлбит буоллаххытына, эрдэ-сылла төннүҥ! – диэн мас-таас курдук этэр киһи буолла.
Манна ПВО этэрээтэ баарын Уйбаан билэрэ. Онно эрэммитэ эмиэ табыллыбатаҕа: вездеходтарын кыһын сүүрдүбэттэр эбит. Оттон полярнай станция дьоно радиограмма охсуохтааҕар, оннооҕор оҕолору дьиэлэриттэн холдьоҕор адьынаттаахтар: тоҕо сыбыытаһаҕыт! Өссө киинэ көрө дэспит буола-буолаҕыт – киэр барыҥ!
Арай булчут Николай Васильевич кэргэнэ Альбина, ону даҕаны оҕонньоро суоҕар, оҕолору олус аһыммыта буолар. Уйбаан кэргэнигэр:
– Эһиги манна аҕыйах хонукка хаалан эриҥ, – диэн эппитин ылынар аат суох.
– Абааһы көрдөрө-көрдөрө манна биир да күн хаалбаппын!
Полярнай станция начальнига, Уйбааннаах Аччыгый Лээхэпкэ бука бары барардыы тэриммиттэрин көрөн:
– Урут сылдьыбыт сириҥ дуо? – диэн ыйытар.
