Попов Николай Афанасьевич-Быһый Көөкөй диэн атах оонньуутугар уонна сырсыыга чугаһынааҕы улуустарга тэҥнээҕэ суох киһи баара. Кинини үрүҥнэр тэҥсиккэ сылдьар, дьаһалы, араас илдьити тиэрдээччи оҥостубуттара. Көөкөй сорудахха сатыы уонна саата суох сылдьара. Биирдэ оннук баран иһэн, утары уонча байыастаах кыһыллар эрэспиэскэлэрин көрсө түспүтэ. Түргэн үлүгэрдик эргиллэ түспүтэ да, суол устун төттөрү куоппутунан барбыта.
Кыһыллар кэнниттэн: «Стой! Куда?! – Немедленно стой! – Стоять на месте!» – диэн хаһыытаспыттара, эккирэппитинэн барбыттара. Ситэн быһыта кэрдээри саабылаларын сулбурута тардан ылбыттара. Эккирэтэн уунаран иһэн, кыһыллартан Көөкөй аттар-атан испитэ да, анарааҥҥылара хаалыах быһыылара суоҕа.
Көөкөй кыыһыра саныыр: «Эчи, хааҥҥа хараҥарбыттара сүрүн! Ити буоллаҕына, ситэргитин көрүөхпүт!» Бу иһэн өйдүү биэрэр: «Билигин ортотугар булгунньахтаах алаас кэлэр. Онно тиийэн эккирэппиттэрин сирэйдэрин саатырдыахха баар эбит!»
Сотору суол булгунньахтаах алааска киирэр. Көөкөй, тоҥуу хаарынан тэтимин ыһыктыбакка туораан, булгунньахха өрө сүүрэн тахсан, ыстаанын курун сүөрэн, кэтэһэн турар.
Аттаах эрэспиэскэһиттэр алааска көтүтэн киирээт, эккирэтэр киһилэрэ булгунньах оройугар тахсан турарын көрө биэрэллэр. Харса суох өрө харбатан кэлэн истэхтэринэ, Көөкөй ыстаанын сулбурутан кинилэргэ эмэһэтин көрдөрөр уонна көп этин таптайар. Ол кэннэ ыстаанын тардыммытынан булгунньах нөҥүө өттүгэр таҥнары сүүрэн түһэн, ойуур быыһынан аҕыйахта элэҥнээн хаалар.
Кыһыллар тоҥуу хаарынан булгунньаҕы эргийэн, хайыы үйэ ырааппыт киһини кэнниттэн мээнэ ытыалыыллар да, хантан табыахтарай?! Дьэ, кыһыы!
Маатыры-куутуру хойдон истэҕинэ, икки саха байыастара күлүү бөҕөнү күлэллэр:
– Ребята! Бросьте ругаться! Мы знаем этого парня! Его невозможно догнать! Ни конному, ни пешему! Это знаменитый бегун и прыгун по якутским прыжкам! И совсем он безобидный человек. Мы зря за ним гнались. За это он здорово обиделся и показал нам то, что надо!
Ити кэнниттэн кыһыл эрэспиэскэһиттэр, бары күлсэ-күлсэ, төттөрү ойуталлар. Бу түбэлтэ үрүҥнэргэ да, кыһылларга да көрдөөх кэпсээҥҥэ кубулуйан тарҕаммыта.
* * *
Үрүҥ бастаанньа, дьаалатынан ыыттахха, тохтуур кыаҕа суох буолбутун бары өйдөөбүттэрэ. Губбюро уонна губчека, губревкомтан ыйыта барбакка, бастаанньаны тохтоторго бэйэлэрэ хайдах өйдүүллэринэн-саныылларынан дьаһанарга соруммуттара: «Куорат иһигэр уонна чугастааҕы улуустарга олохтоох нэһилиэнньэттэн бастаанньаҕа кыттыбыт уонна бастаанньыстары өйүүр санаалаахтара уорбаланар дьон урууларын-аймахтарын, чугас дьоннорун испииһэктээн, онтон хомуйан – солуок ылан, концентрационнай лааҕыр арыйан, онно тутарга! Бастаанньа оччоҕо тохтуоҕа!» – диэн сүбэлэспиттэрэ.
Губчекаҕа үлэлиир олохтоох кадрдарын мунньан олорон, түүннэри испииһэк оҥорбуттара. Сарсыҥҥытыгар ону губревкомҥа көрдөрбүттэрэ, сыалларын-соруктарын билиһиннэрбиттэрэ. Ойуунускай, бэркиһээн, утарсан-туруулаһан көрбүтэ эрээри, Лебедев, Агеев уонна Козлов, үһүөн, көмөлөөн мөрөйдөөн, илиилээхатахтаах гымматахтара. Атын олохтоох салайааччылар: нууччалар, сахалар – бары, саҥата суох хаалбыттара.
Губчека үлэһиттэрэ күннээбиттэрэ. Чэкиистэр бу мунньахха баһылыыр-көһүлүүр, инникитин даҕаны кинилэри ким да утары көрбөтүн ситиһэр кыаҕы ылбыттара. «Триумвират» санаата, сыала-соруга туолбута.
Концентрационнай лааҕыры Мархаҕа тутар буолбуттара.>56 Үргүлдьү, маҥнай – куорат иһиттэн, онтон чугастааҕы улуустартан дьону хомуйан барбыттара. Тутуллубут дьон үксэ – дьахталлар, эдэр оҕолор уонна кырдьаҕас оҕонньоттор этилэр. Биллэр-көстөр дьонтон Слепцов Дмитрий Иванович-Бачыгыратар Уола бу кэмҥэ тугу да билбэккэ-истибэккэ олорон түбэспитэ: «Мин бастаанньаҕа туох да сыһыаным суох! Уопсастыба олоҕор аны актыыбынайдык орооһор санаа да, баҕа да суох!» – диэбитин истибэтэхтэрэ. Атын да кини бараата, өссө лаппа аҕа да саастаах оҕонньоттор элбэхтэрэ.
