Ушбу ўқув қўлланмада муаллифлар шаҳар муҳитида инновацион бино ва иншоотларни яратишни, таъсир этувчи омилларни ҳисобга олган ҳолда кўриб чиқадилар ва шаклланиш хусусиятларини таҳлил қилган ҳолда уларнинг ривожланиш даврийлигини аниқлайдилар.
Ўтказилган таҳлиллар яратилиш учун хронологик ўлчовни яратишга имкон берди шаҳар муҳитида инновацион бинолар. Ушбу қўлланма тарихий ва замонавий инновацион бинолар ривожланишининг хронологик кетма-кетлигини тақдим этади. Уларнинг композицион шаклланиш хусусиятларини очиб берувчи йўналишлар ишлаб чиқилган. Биринчи марта шаҳар шароитида инновацион бино ва иншоотларнинг кенг кўламли характеристикалари ривожланиш динамикаси диаграммаси тақдим этилган. Шаҳар шароитида инновацион бино ва иншоотларни ривожлантириш тенденцияларини аниқроқ аниқлаш имконини берувчи «миқёс омили» тушунчаси жорий этилди.
Ушбу ишнинг мақсади инновацион биноларни яратиш жараёнини аниқлаш ва уларни шаҳар шароитида шакллантиришнинг услубий асосларини ишлаб чиқишдир.
Ўқув қўлланма учта бўлим ва хулосани ўз ичига олади.
Биринчи бўлим «Шаҳар муҳитида инновацион бино ва иншоотларнинг шаклланишининг тарихий хусусиятлари» тушунчасини белгилайди архитектура ва шаҳарсозлик фаолиятида «инновация» атамасини тушинтиради.
– Архитектура шаҳарсозлик фаолиятида «инновация”сўзининг келиб чиқиши.
«Инновация» тушунчаси 20-аср бошларида янги ҳаёт олди. австриялик ва америкалик иқтисодчи Ж. Шумпетернинг илмий ишларида «инновацион комбинациялар» таҳлили, иқтисодий тизимлар ривожланишидаги ўзгаришлар натижасида. Ж. Шумпетер 1900-йилларда биринчи олимлардан бири эди, бу атаманинг иқтисодда илмий қўлланилишини киритди.
ХХI асрда. бу атама бозор иқтисодиёти ва рақобат шароитида жуда машҳур бўлиб бормоқда, унинг ҳаракатлантирувчи кучи инновацияларни рағбатлантиради. Ҳозирги вақтда «инновация» тушунчаси ва атамасининг талқинини ифодаловчи кўплаб нашрлар пайдо бўлди. Инновацияларни амалга ошириш учун зарур ва етарли шарт-шароитлар кўриб чиқилади. «Инновация» атамасининг энг батафсил концептуал аппарати менежмент ва иқтисодиётда ишлаб чиқилган.
«Инновация» тушунчаси ва атамасини адабий манбаларга кўра таҳлил қилиш ушбу атаманинг талқинини архитектура ва шаҳарсозлик фаолияти билан боғлиқ ҳолда кўриб чиқиш имконини беради.
Инновациялар инсон фаолиятининг ҳар қандай соҳасидаги бундай янгиликлар бўлиб, улар қуйидаги талабларни зарур ва етарли даражада бажаришга қаратилган жараён ёки жараённинг натижасидир:
янгилик (аналогларнинг йўқлиги);
инновацион объектларнинг миқдорий ва сифат хусусиятларини яхшилаш самарадорлиги.
Инновацион ривожланишни белгиловчи омиллар, биринчи навбатда, табиий, ишлаб чиқариш, илмий-техникавий ва бошқа ресурслар. Инновациялар инсон фаолиятининг турли соҳаларида рўй бераётган доимий ўзгаришлар туфайли юзага келади. Уларнинг ҳар бирида инновацияларнинг мақсадлари маълум самарани таъминлайдиган амалга оширишдир. Инновациялар таъсирининг қуйидаги асосий турлари мавжуд:
Инновациянинг (инновациянинг) иқтисодий самараси – кўрсаткичлар барча турдаги натижалар ва харажатларни қиймат жиҳатидан ҳисобга олади; инновацияларни жорий этиш;
Инновациянинг (инновацияларнинг) илмий-техникавий самараси янгилик, соддалик, фойдалилик, эстетика, ихчамлик;
Инновацияларнинг (инновацияларнинг) ижтимоий таъсири – кўрсаткичлар инновацияларни амалга оширишнинг ижтимоий натижаларини ҳисобга олади;
