Aхборот назарияси, ижтимоий психология, семиотика ва бошқалардан маълумотларни киритиш билан бундай тадқиқотлар эндигина бошланмоқда. Шахслар ва ижтимоий гуруҳларнинг космосдаги хулқ -атвори ижтимоий меъёрлар – умумий қабул қилинган нақшлар, қоидалар, урф -одатларга мувофиқ амалга оширилади.
Ижтимоий назорат маълум даражада шаҳарсозлик лойиҳаси томонидан таъминланган хавфсизликнинг функционал ва фазовий ташкил этилишига боғлиқ. Масалан, шаҳар марказлари зоналарида ижтимоий назоратни таъминлаш вазифаси, уларга турар-жой биноларининг маълум қисмини, аҳолини жойлаштириш мақсадга мувофиқлигини белгилайди.
Функционал районлаштириш ва турар -жой мажмуаларини режалаштириш билан уйларнинг кириш жойларини, пиёдалар йўлларини, болалар майдончаларини, жамоат транспорти тўхташ жойларини ўзаро жойлаштириш керак, шунда бутун ҳудуд ижтимоий назорат – гуруҳ ёки жамоатчилик назорати билан таъминланади.
Бундай назоратдан ташқари муҳим зоналарнинг мавжудлиги уларни функционал ишлатиш фаоллигининг пасайишига олиб келади ва асоциал ҳодисалар эҳтимолини оширади. Қарор қабул қилиш учун материал социологик сўровлар, кузатишлар билан таъминланади
Aтроф -муҳитни баҳолашнинг муҳим омили – бу ижтимоий қабул қилинган ижтимоий нормаларга риоя қилишдир, меъморчилик, бу меъёрларнинг аксини турар-жой турларининг ижтимоий-дифференциацияси, турли шаҳар жойларини қуриш ва ободонлаштириш, шаҳар ва қишлоқ меъморчилигида кўриш мумкин.
Ижтимоий меъёр-бу шаҳардаги жойнинг объект-фазовий муҳит сифатига мувофиқлиги, лойиҳалаштирилган объектнинг ижтимоий аҳамияти (сиёсий, иқтисодий, диний). Ижтимоий иерархия фазовий иерархияда акс этади.
Ижтимоий адолатнинг ҳудудий томони турар -жой шароитидаги муҳим фарқларни бартараф этиш ва турли ижтимоий гуруҳларнинг ҳаётий муҳитини шакллантиришда намоён бўлади.
Ижтимоий-гуруҳий ва минтақавий эҳтиёжларнинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олмаган ҳолда, ҳаёт шароитларини иложи борича тезроқ мослаштиришга ижтимоий йўналтириш, бу эса нотўғри қарорларга олиб келади. Масалан, қишлоқ аҳоли пунктларида шаҳар турар жойларини қуриш.
Қишлоқда, кичик аҳоли пунктларида, мамлакат аҳоли пунктларининг периферик зоналарида турмуш даражасининг тез кўтарилиши сиёсатида ифодаланган ижтимоий нафақа тақсимотининг ҳудудий нисбатларини тенглаштиришнинг умумий вазифаси уй -жойнинг ўзига хос шаклларини топишни талаб қилади, ечимлар, хизмат кўрсатиш, такомиллаштириш. Шундай қилиб, ҳаёт сифати ва сифатини мақсадли тартибга солиш жараёнида архитектура ва шаҳарсозликнинг ўрни жуда катта. Ўз навбатида, яшаш муҳитини танлаш (яшаш жойи, вилоят, шаҳар, шаҳар), иш, ўқиш, дам олиш, аҳолининг миграциясини рағбатлантиришда атроф -муҳитни яшаш шароитлари омили сифатида баҳолаш муҳим рол ўйнайди.
Шундай қилиб, аҳоли ўз хулқ -атворида ушбу тизимларнинг қабул қилинган ижтимоий адолат меъёрларига мувофиқлиги ва мувозанатига эришиш йўлида ҳаракат қилади.
Aтроф -муҳитнинг сифатини баҳолаш чекланган аммо мен функционал ва амалий мезонларга таянаман. Маънавий, ижтимоий-маданий тартибни 3 та баҳолаш муҳим рол ўйнайди: бу жойнинг тарихий ва маданий аҳамияти, шаҳар манзараси ва биноларининг эстетик фазилатлари, бу жойнинг ижтимоий аҳамияти (сиёсий, мафкуравий) ҳақидаги тушунча. «Обрў -эътибор» ва бошқалар.
Aтроф -муҳитнинг барча бу фазилатлари одамнинг ўзини ўзи тасдиқлаш позицияларининг ўзаро боғлиқ позицияларига ва бу жойни юқори баҳолаш, одамни ўз шаҳри, туманлари, иш жойи билан таништириш ҳақидаги
