Бақытты болуды үйреніңіз! Сенімділік құпиялары - страница 9

Барлық қауіп-қатерден, қиындықтардан, сынақтар мен күрестерден аулақ болып, тек өз бақыты мен денсаулығына ұмтылатын бұл «кішкентай адамдар» менсінбеуге лайық. Оның орнына, Ницше қиынның, тек күреспен, қиындықпен жəне азаппен табуға болатын нəрсенің құны туралы ойлануды қалайды. Ол біздің өмірдегі үлкен құндылықтың бəрін, соның ішінде философияны емес, адамзат мəдениетінің барлық жоғары жетістіктерін тудыратын азап пен бақытсыздықтың жағымды құндылығы туралы ойлануды қалайды.

Владислав Татаркевич (1886—1980) – поляк философы жəне тарихшысы. Татаркевич үшін бақыт негізгі этикалық категория, ал шынайы бақыт толық қанағаттануды, яғни тұтас өмірге қанағаттануды талап етеді.

Герберт Маркузе (1898–1979) – неміс-американдық философ, əлеуметтанушы жəне Франкфурт сыни теория мектебімен байланысты саяси теоретик. Ол өзінің 1937 жылғы «Мəдениеттің жағымды сипаты» атты эссесінде мəдениеттің қоғам құрылымындағы шиеленісті дамытатынын жəне бұл шиеленіс кезінде қалыптасқан əлеуметтік тəртіпке қарсы тұруы мүмкін екенін айтады. Күнделікті дүниеден бөлінетін болса, бақытқа деген сұраныс сыртқы болудан қалып, рухани толғаныстың нысанасына айналады. Бір өлшемді адамда оның тұтынушылықты сынауы қазіргі жүйенің демократияландыруды көздейтінін, бірақ табиғаты бойынша авторитарлық екенін көрсетеді, өйткені аздаған адамдар бақыттың белгілі бір нұсқаларын сатып алуға мүмкіндік беретін еркіндік туралы қабылдауды талап етеді. Одан əрі ол «бақытты сатып алуға болады» деген концепцияның психологиялық тұрғыдан деструктивті екенін айтады.

Адамға қайта-қайта «бақытты бол» деп бұйырылатыны американдық мəдениетке тəн қасиет. Бірақ сіз бақытқа ұмтыла алмайсыз; Бұл орындалу керек. Адамның «бақытты болу» үшін себебі болуы керек. – Виктор Франкл

Виктор Франкл (1905–1997) – австриялық невропатолог, психиатр, Холокосттан аман қалған жəне логотерапияның негізін салушы. Оның философиясы мəнге, қасіреттің құндылығына жəне өзінен жоғарырақ нəрсеге жауапкершілікке баса назар аударудың айналасында болды; Тек осы сұрақтарға тап болған адам бақытты бола алады.

Роберт Нозик (1938—2002) – американдық философ, Гарвард университетінің профессоры. Ол өзінің саяси философиясы мен ойлау эксперименттерімен танымал. «Тəжірибе машинасы» (1974) ой экспериментінде ол күнделікті шындық пен шексіз лəззат беретін имитацияланған шынайылық арасындағы таңдауды елестету арқылы бақыт туралы гедонистік (Гедонизм аксиологиялық ілім, оған сəйкес лəззат өмірдің ең жоғары игілігі мен мəні, жалғыз түпкілікті құндылық болып табылады (ал басқа барлық құндылықтар аспаптық, яғни лəззатқа жету құралы болып табылады) түсініктерді сынға алады. Пайдалы құбыжық (1974) – толық лəззат утилитарлық (этикадағы бағыт (этикалық теория), оған сəйкес мінез-құлық немесе əрекеттің моральдық құндылығы оның пайдалылығымен анықталады) тұжырымдамасын сынау үшін Роберт Нозик жасаған ой эксперименті.

Мишель Онфрай (1959 ж. т.) – гедонистік, эпикуристік жəне атеистік дүниетанымы бар француз жазушысы жəне философы. Онфрэй гедонизмнің саяси өлшемі Эпикурдан Джон Стюарт Миллге, Джереми Бентамға жəне Клод Адриен Гельветиске дейін созылатынын айтады. Саяси гедонизм ең көп адамдар үшін ең үлкен бақыт құруды мақсат етеді. Онфрэй гедонизмді «өзіне немесе басқаларға зиян келтірмей, өзіне лəззат алуға жəне басқаларды қуантуға негізделген өмірге деген интроспективті көзқарас» деп анықтайды.