Биһиги Аан Дархаммыт - страница 10

«Кыһыл сулус» холкуос оҕолоро Өктөмҥө үөрэнэллэрэ. Ол эрэйдээхтэр, таҥас-сап мөлтөх дьоно, аара кэлэ-бара кинилэргэ киирэн иттэн ааһаллара. Онно ийэтэ оҕолору сылаас чэйинэн, тугунан эмэ күндүлээн ыытара. Ол иһин кини эмиэ доҕотторуттан тугу да кистээбэккэ, тиһэх өлүүтүттэн бэрсэ, үллэстэ үөрэммитэ.

Сир аайы ханна баҕарар буоларыныы, кыра сааһыттан үлэҕэ миккиллибитэ. Ийэтэ тэрилтэ оһоҕун отторугар көмөлөһөн мас кыстыыра, уу баһара, тэлгэһэ хаарын күрдьэрэ. Сайынын холкуоска окко үлэлэһэрэ.

Үөрэҕин ыарырҕаппат этэ. Ийэтигэр көмөлөһөр буолан, дьиэҕэ дьарыктанарыгар төһө да солото суоҕун иһин, истибитин тута ылынымтыа, ыһыктыбат өйдөөҕө. Кини ол хаачыстыбатын ыаллыы олорор дириэктэрэ Г.Ф.Саввин хайгыыра, куруук үлэлээн хачыгырайа сылдьар көрсүө уолчааны сөбүлүү көрөрө. Оҕолору кытта оонньуур түгэн оскуолаҕа перемена эрэ кэмигэр тосхойоро. Оччотооҕу оҕолор сүүрүүлээх-көтүүлээх, түргэн хамсаныылаах сылбырҕа оонньуулары сөбүлүүллэрэ. Онно Миша куруук инники, күрэстэһиилээх өттүгэр сылдьара. Ханна барыай, оннукка сороҕор охсуһан да ылар түгэннэр баар буолаллара. Оскуола оҕолоро «хотугулар» уонна «соҕурууҥҥулар» диэн икки бөлөххө хайдыһан киирсэллэрэ. Кини охсуһуук буолбатах этэ уонна кими да күлүү-элэк гынары олох сөбүлээбэтэ. Ол иһин учууталлар кинини көрсүө үөрэнээччинэн ааҕаллара.

Оҕо сылдьан улааттахтарына бары үөрэхтээх, хамыһаар буолар баҕа санаалаахтара. «Мин, хамыһаар буоллахпына, ону оҥоруом, маннык гыныам», – диэн ким туох баҕа санаалааҕын этэн куоталаһа оонньууллара. Онуоха кини биирдэ: «Куораттан элбэх табаар, бородуукта аҕалан дьоҥҥо барыларыгар тэҥҥэ үллэриэм этэ», – диэбитигэр сорохтор күлбүттэрин, сорохтор сэргии, боччумура истибиттэрин өйдүүр. Оччолорго оҕо үксэ араас массыына, сөмөлүөт, патефон эҥин булунар баҕалаах буолара. Оттон сорохтор, биллэн турар, уордьаннаах, мэтээллээх байыаннай эбэтэр дьиҥнээх хамыһаар курдук таҥныахтарын-саптыахтарын баҕараллара. Ол эрээри дьоҥҥо барыларыгар үтүөнү оҥоруох баҕа санаа баһыйар буолара. Билигин дьон үксэ бэйэ эрэ интэриэһин көрүнэр өттүгэр оҕунна. Ону адьас куһаҕан диэххэ сатаммат эрээри, уопсастыба уонна бэйэ интэриэһин тэҥҥэ көрүллүөхтээх. Хайа эмэ өттүгэр кэлтэйдээһин таҕыстаҕына, уопсастыбаҕа да, бэйэҕэ да сүүйтэриилээх буолара чахчы. Оттон кини оҕо сылдьан дьоҥҥо барытыгар тугу баҕарар тэҥҥэ өлүүлээн, бэл охсуспут «өстөөхтөрүн» матарбакка, үллэрэр баҕа санаата хаһан даҕаны халбаҥнаабат этэ. Кырдьаҕастары, ыарыһахтары, инбэлииттэри бастатан туран өлүүлүүр өйү-санааны оччоттон этэ сатыырга холоммут эбит. Ол да иһин, ити баҕа санаатын оҕо эрдэҕиттэн иитиэхтээбит буолан, Россияҕа социализм идеята эстиитин олус ыарыылаахтык ылынан эрдэҕэ.

Улахан убайа Ким Эдьигээҥҥэ кэлэн үлэлии олорон, Мишаны сэттис кылаас кэнниттэн бэйэтигэр ылан үөрэттэрбитэ. Биир сыл дьиэлэнэн үөрэммитин кэннэ убайын аармыйаҕа ылбыттара. Инньэ гынан орто оскуоланы Эдьигээҥҥэ интэринээккэ олорон бүтэрбитэ. Оччолорго саха оҕолоро Дьокуускайга киирэн, интэринээккэ олорон иккис оскуолаҕа үөрэнэллэрэ. Кини даҕаны онно киириэн сөп эбитэ буолуо да, тоҕо эрэ Эдьигээҥҥэ таласпыт. Бука, аҕата хаалбыт сирэ тардар, угуйар буолан тиийдэҕэ…

Сөмөлүөт, дьигиһийбэхтээт, аллара ыһыктынан салгыҥҥа охсуллумахтаан ылла. Намтааһыҥҥа бардылар, ол аата, чугаһаан эрдэхтэрэ. Иллюминаторынан өҥөс гынна. Соҕордук, Өлүөнэ үрдүнэн көтөн иһэллэр. Аҕыйах дьиэлээх-уоттаах Бэстээх учаастагын ааһа охсубуттар, иннилэригэр Баахынай мыраана, онон-манан ордон хаалбыт хаарбах тутуулар, дуобат курдук, чочоруһан көстөллөр. Ок-сиэ, бу дойду ыһыллан-тоҕуллан бүппүт. Урут элбэх киһилээх-сүөһүлээх бөдөҥ учаастактар этилэр дии. Хомсомуолга үлэлиир эрдэҕинэ, хайыһарынан походтуу кэлэллэрэ, элбэх субуотунньуктары тэрийэллэрэ…