Ханньааҕын аҥаарын тиһэх пааспар иһиэм диэн илдьэ иһэр. Булт сезонун түмүктүүр күнэ, онон хайаан да Байанайыгар махтанан сирин-уотун аһатыахтаах – булт булгуруйбат сокуона. Быйылгы курдук өлгөмнүк бултуйбут сыла суоҕа. Биир эрэ сыл түөрт сүүстэн таһаара сылдьыбыта. Онон эбитэ дуу, түбүк бөҕөҕө олорор-турар бокуойа суох тула эргийэ сырытта. Урут кэргэнэ, оҕолоро кыстаһар эрдэхтэринэ сынньалаҥа сүрдээх эбит. Наар кураанах таҥас, сылаас дьиэ, бэлэм ас. Кырса таҥастаныыта түбүктээҕин быйыл дьэ биллэ. Аны бу дойдуга соҕотоҕун сананыа суох. Кыс устата икки төгүл ыксаталаан ылла. Туох баҕайыта эбитэ буолла. Арыый сололонноҕуна, Киһилээххэ баар полярнай станцияҕа баран көрдөрдөҕүнэ табыллыыһы. Дьэ уол оҕо уйана-хатана биллэр дьылын киһитэ кини буолан тулуста.
Тиһэх пааһыгар күн арҕаалыыта тиийдэ. Ыттар үөрэнэн хааланнар соруйтарыыта суох бэйэлэрэ тохтууллар. Үөрүйэх баҕайытык ураҕас маһынан сыарҕатын ханна да барбат гына чигдигэ батары аста.
Пааһыгар чугаһаабыта, дүлүҥ анныгар туох эрэ хараарара көһүннэ. Өссө хамсыырга дылы: түүтүн тыал хамсатар ини. Уйбаан урут хаһан да түбэспэтэҕэр түбэспитин сүрэҕэ сэрэйэн мөҕүл гынна. Эмискэ баҕайы сүһүөҕэ мөҕөн, сэниэтэ эстэн хомурахха олоро түһэн тыынын ыла сатаата. Били ыарыыта үһүстээн киирээри гыннаҕа дуу?
Кыракый үрдэли тобугунан сынан нэһиилэ дабайда. Били хара түүлээҕи тутан көрбүтэ, саҥардыы бөһүйэн эрэр. Иҥнибитэ чаас да буолбатах быһыылаах.
– Оо, Байанайым барахсан, иннибэр субу эрэ кэлэн, хаһан да харахтаабатах хара кырсабын тиһэх пааспар куду анньан аастаҕыҥ тоҕо сүрэй! Ол да иһин уоппун аһата олорон, балаҕаммар баар сибикигин билэн, этим сааһа аһыллыбыт, куйахам күүрбүт эбит буоллаҕа, – дии-дии дүлүҥү өгдөтөн Хоту дойду сэдэхтэн сэдэх кыылын ылан үс төгүл өрүтэ аста. Сыарҕатыгар кэлэн мөһөөҕүн быатын төлүтэ тардан тутум сыалаах таба этин ороон таһааран элийэ быһан кырсатын муннугар үҥүлүттэ. Онтон примуһун уотугар сырайан сыт таһааран сырдьыгынатта, балаҕаныттан илдьэ кэлбит ханньааҕын бүөтүн төлө тарта. Ыттара, хаһаайыннара күрүлүүр күнүс примуһун уматан сыа сырайа олорорун дьиктиргээбиттии кылап-халап көрө-көрө, таныыларын араастаан хамсатан сыт ылан олоотоһо олордулар. Арай бэриэччитэ атын сири одуулаабыта буолар. Өйдөөх ыт бачча кыра сыаҕа тоҕо ымсыырыай, сөпкө гынар.
Уйбаан урут сураҕын эрэ истэр, улуу булчукка эрэ тоҕооһор күндү булдун имэрийэ-имэрийэ тылыттан матан син өр олордо. Бу түгэҥҥэ туох диэн саҥа таһаарыллыахтааҕын кимтэн да сураспатах эбит. Арай:
– Айылҕабын кытта киһилии өйдөһөн баччаҕа тиийэн кэллим, араҥаччылыыр аанньалым, арахсыспат аргыһым буолан олоҕум устата бииргэ сылдьыспыт эбиккин. Эйигин хомоппотох буолан, сап саҕаттан салҕанан тыыннаах ордон испиппин, – диэн ботугуруу олордо. Ити кэмҥэ бытыылкатын капрон бүөтүн хаарга мүччү туппутун, кэтэһэн турбут курдук, чыпчыххай тыал төкүнүтэн ханна эрэ илдьэ бара турда.
– Ээ, сирбин-уоппун күндүлээбэккэ, Байанайбын эрэ айах тута олорор эбиппин. Көрбөтөхпүн көрөн өйүм көтөн хаалбытын хайыаххыт баарай! Булчут чулуута гыммыт уолгутун ити курдук үөрэтэ сылдьыҥ. Дьэ аһаттаҕым-сиэттэҕим буоллун. Сыа да баар – сырайыллыа, арыгы да баар – күндүлэниэ. Дьэ, бука бары мустуҥ эрэ: араҥаччылыыр аанньалларым, арахсыспат аргыстарым – сирим-дойдум иччилэрэ, ахтар айыыһыттарым күндүбүн-мааныбын уос-тиис салаһыҥ. Мин да уол оҕо эбиппин, улуу булчукка тоҕооһор бэлэххит иһин махтал бастыҥа буолуохтун.
