Уйбаан бу олорон санаан көрдөҕүнэ, Лээхэпкэ аан бастаан үктэммитэ быйыл уон иккис сыла буола охсубут. Ол иһигэр тоҕус сыл толору түүлээхтээбит. Билигин дойду оҥостубутун иһин, саҥа киирдэҕин утаа амырыын дойду этэ. Сир-дойду олоҕун сигилитин барытын саҥаттан манна билбитэ, аан дойдутун саҥалыы саманна арыйбыта, олох умсулҕаннааҕын бу курас арыыга оройдообута, өлөр өлүүлүүн бу сиргэ-уокка уун-утары көрсүбүтэ.
Сыарҕатыттан туран тыыллаҥнаан ылбыта, саҕахха санньыйан эрэр күнэ кытарымтыйа хаймыыламмытын көрөн, буурҕа иннинэ балаҕанын була охсоору, ыттарын соҕуруу диэки салайа баттыыр, тарыыр маһын ньылбы тардар. Билигин утуйуон да сөп. Ыттар дьиэлэригэр баралларын билэн, ханна да аралдьыйбакка кутуруктара субулла сыыйыллар.
Лээхэптэр арыылара ханна эрэ муора уҥуор баарын оҕотук сылдьан иһиттэ быһыылааҕа. Биирдэ Бубякин диэн аатырбыт булчут дьоҥҥо кэпсии олороругар түбэспитэ:
– Оо, дьэ, кырдьан хаалан үтүө да дойдубун хааллардым. Эһиги, эдэр дьон, манна этиһэ-охсуһа сылдьыаххыт кэриэтэ онно киириэ этигит. Көҥүл дойду онно баар. Ким да эйигин күлүктээбэт. Бэйэҥ бэйэҕэр тойоҥҥун. Уол оҕо уйана-хатана онно биллэр. Буурҕалыын соҕотоҕун өрө тустаҕын, үрүҥ эһэлиин соҕотоҕун күөн көрсөҕүн… – дии олороро өйүгэр дириҥник хатанан хаалбыт. Оччолорго ол киһи кини хараҕар олоҥхо бухатыырын курдук баараҕадыйан көстүбүтэ.
Уол оҕо хататтаах буолла да ханна баҕарар тиийэр-түгэнэр диэн өбүгэлэр өстөрүн истэ улаатан бэйэтин тургуттан көрүөн баҕарара. Киһи сылдьар сиригэр кини да тоҕо тиийиэ суохтааҕый?! Дьон оҥорорун кини да тоҕо сатыа суохтааҕый?! Итинник күүстээх санаатын хаһан да ыһыктыбатаҕа.
Онуоха эбии сэттэлээҕэр соҕотох кэриэтэ хаалбыта харса-хаан санааланарыгар олук уурбута. Аҕата – Нам Таастаах Өргөлөөҕүн киһитэ, хоту балыкка киирэн баран, Булуҥ Бороҕонугар тоҥус кыыһын кэргэн ылан, Хара Уулаахха олоҕурбут дэгиттэр уус, ааттыын Уус Дьаакып дэнэр киһи, биир учууталга бэстилиэт оҥорбутун иһин норуот өстөөҕө аатыран, 25 сыл хаайыыга утаарыллыбыта. Оттон ийэтэ сэрии иннинэ дьаҥҥа өлбүтэ. Онон олох кыра эрдэҕиттэн атаҕастанары-баттанары дуостал абааһы көрөр, бэйэтин кырдьыгын ириэнэҕэр тиийэ туруулаһар өһөс майгыламмыта, сынтарыйары, чугуйары билбэт оҥорбута өрүү кыайыылаах тахсарыгар элбэхтэ төһүү буоллаҕа.
Инньэ гынан аҕыстааҕар, сэрии саамай үгэнигэр, ийэтин балта ааҕы кытта Дьокуускайга тахсыспыта. Билигин Хара Уулаахха ааспыт оҕо сааһын санаатаҕына, этэ тардар. Күтүөтэ Н.И. Ушницкай силиэдибэтэл дуу, борокуруор дуу быһыылааҕа. Бэстилиэттээҕэ. Арыт күн онтун сыттык анныгар хаалларан үлэтигэр барара. Оччоҕо оройунан көрбүт уолчаан ол күнү быһа бэстилиэтинэн оонньоон тахсара. Кэмигэр үчүгэйэ сүрдээҕэ чахчы, оттон дьыл-күн аастаҕын аайы алҕаска биир эмэ оҕону дэҥниэн сөбүн санаатаҕына, билигин да этэ тарпытын бэйэтэ да билбэккэ хаалар. Эдьиийэ – ийэтин балта – Настаа бопсо сатыырын истиэх бэйэлээх буолуо дуо!
Дьокуускайга кэлэн Күөх ырыынак утары баар икки этээстээх мас оскуолаҕа үөрэнэ сырыттаҕына, иитэ ылбыт дьоно атын оройуоҥҥа үлэлии баран хаалаллар. Кинини Горькай уулуссатын 62-гэр олорор Куома диэн аймахтара оҕонньорго хаалларан кэбиһэллэр. Уол үөрэнэн бүттэҕэ ол, ким да хонтуруоллаабат киһитэ хайыай! Инньэ гынан кылааһын тахсыбытын-тахсыбатаҕын бу диэн өйдөөбөт, хата уулусса оскуолатын бэрт хамаҕатык ылыныах быһыылаах эбит этэ. Саастыылаах оҕолоругар кимҥэ да атаҕастаппакка, күннээн-күөнэхтээн сырыттаҕына, сэрии бүтэһик сылыгар аҕата тиийэн кэлэр. Барашков диэн борокуруор аҕатын дьыалатын хат көрөн, босхолоппута үһү.
