Сыгынах кэнниттэн бэстилиэттээх илии быкта. Тарбаҕар туох эрэ кылабачыйарын кыҥаан баран, Сэмэн ытан хабылыннарда. Ону кытта сыгынах кэнниттэн барааҥкалаах киһи илиитин туттубутунан хорос гына түстэ. Эмискэ Хайдаала Уолун бэрдээнин тыаһа ньиргийээтин кытта киһи, охсуллубут оттуу, сыгынах кэннигэр сууллан түстэ. Бу барыта чыпчылыйыах икки ардыгар буолла.>50
Тиийэн көрбүттэрэ, хайыы үйэ өлөн сытар эбит. Сэмэн биһилэхтээх тарбахтаах илиитигэр ыппытыгар, табыллан хорос гына түһүүтүгэр, кэтээн турбут Хайдаала Уола баска түһэрбит. Төннөн иһэн, били, хаарга туруору анньыллыбыт сэби ылан ааһарга сананнылар. Хайдаала Уолун халбарыччы анньан баран, Сэмэн аргыый аҕай хаары ыһан көрбүтэ: Караванов саабыла кыынын тумсугар «лимонка» граната чекатын синньигэс быанан баайан «айа» оҥорбут эбит! Мааҕын, Хайдаала Уола сулбу тардан ылбыта буоллар, иккиэн өлүөх эбиттэр! Түөрт сыл кэриҥин анараа өттүгэр Саха национальнай гвардиятыгар сулууспалаабыт буолан, Сэмэн, барытын кэмигэр өйдөөн, тыыннаах хаалбыттарыгар махтал буолла!
Сотору Чыамайыкы нэһилиэгин кэккэлэһэ нэһилиэккэ илинтэн бастаанньыстар этэрээттэрэ кэлбитэ. Сэмэн Мэхээлэйэп уонна Хайдаала Уола онно баран холбоһоору хомуммуттарыгар Сэмэн абаҕата Ньукулай Мэхээлэйэп-Кээйэ Ньукууһа:
– Бэрдимсийэн чыкаа киһитин садаҕаластыҥ! Онно-манна кыттыспакка, барбакка-кэлбэккэ сүгүн олор! Салгыы былааһы утараары оҥоһуннуҥ дуо? – диэн быраатын мөхтө.
– Эн, абаҕам оҕонньор! Миигин кыра оҕо курдук үөрэтээри гынаҕын дуо?! Бэйэҥ уолаттаргын үөрэттэрбитиҥ, оттон миигин, собус-соруйан, үөрэхтэн-билииттэн матарбытыҥ! Ол курдук салгыы тутан олороору гынаҕын дуо?! Дьонум-сэргэм, саха омуга баар дуу, суох дуу буолалларын быһаарыахтаах күҥҥэ-дьылга, эн этиигинэн, манна быар куустан, лаглайан баран олоруохтаахпын дуо?! Саҥам диэн, наадата-туһата суоҕу, букатын саҥарыма! – Сэмэн абаҕата оҕонньору саба саҥаран кэбистэ.
Нөҥүө күнүгэр таҥастарын-саптарын оҥостон, сааларын-сэптэрин хомунан, үрүҥ этэрээтэ баар, кэлбит сиригэр Хайдаала Уолунуун барбыт сурахтара иһилиннэ.
* * *
Алексей Елисеевич Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй Дьокуускайга өр буоларын уруккуттан сөбүлээбэт. Быйыл да оннук буолла.
Уобалас үрдүнэн бүрүүкээбит саҥа былаас омсолоох дьаһаллара, чыкаалар үүнэ-тэһиинэ суох барыылара тэһииргэппит, кими да итэҕэйбэт-эрэммэт буолбут нэһилиэнньэ бары араҥалара онно эбии буоллулар.
Бэйэтэ да сааһын тухары кыараҕаска-кыбычыыҥҥа хаайтара үөрэммэтэх киһи – Өксөкүлээх Өлөксөй аҕыйах кэмҥэ маннык олоххо-дьаһахха өйө-санаата буорайа сыста. Кини саллар-сааһын тухары ыраас салгыннаах, сайаҕас санаалаах дьонноох, кэрэ айылҕалаах эйгэҕэ сылдьыбыт уонна онно дьулуспут киһи буоллаҕа.
Өксөкүлээх бу сылдьан саха урукку өрөбөлүүссүйэлэр иннилэригэр биллибит-көстүбүт интэлигиэннэрин, бэйэтин үөлээннээхтэрин, туһунан элбэхтик да санаата. Кини ордук Микииппэрэби суохтаабытын билиннэ: «Василий Васильевич үтүө да киһи эбитин билигин кэлэн эрэ, дьиҥнээҕинэн сыаналыырбытын чэгиэн өйүнэн өйдүүргэ ыарахан. Бу икки атахтаах диэн баар – дьикти айылгылаах харамай! Киһи үтүөтүн-өҥөтүн бэйэбит аттыбытыгар суох эрэ буоллаҕына саныыбыт! Оттон кини тыыннааҕар, эбэтэр, чугаспытыгар үлэлии-хамсыы, үөрэ-көтө сырыттаҕына – суох! Саха киһитин айылгытыгар, былыр-былыргыттан, маннык баара – биллибэт! Арааһа, ардыгар, манныгы алтыспыт уонна истибит-билбит омуктарбытыттан ылабыт дуу, хайдаҕый?
