(І. Жансүгіров атындағы Жетісу университеті, Талдықорған қ.)
Аннотация Мақалада балалық шақтағы аутизмнің пайда болуы мен дамуының тұжырымдамасы, белгілері және ықтимал себептері қарастырылады. Сондай-ақ мақалада аутист балалармен олардың әлеуметтік өзара әрекеттесу дағдыларын және коммуникативтік белсенділігін дамытуға, сондай-ақ отбасыдағы ана мен баланың қарым-қатынасына бағытталған жұмыстың негізгі түрлері мен формалары қарастырылған. Мақалада аутист баланың әлеуметтік ортаға бейімделуіне негізделетін кешенді жұмыстарға баса назар аударылады.
Тірек сөздер: аутизм,көріністер, белгілер,коммуникативтік белсенділік, әлеуметтік бейімдеу дағдылары, қолдау.
Аннотация В статье рассматриваются понятие, симптомы и возможные причины возникновения и развития аутизма в детском возрасте. Также в статье рассмотрены основные виды и формы работы с детьми-аутистами, направленные на развитие у них навыков социального взаимодействия и коммуникативной активности, а также взаимоотношения матери и ребенка в семье. В статье рассматриваются комплексные работы, основанные на адаптации аутичного ребенка к социальной среде.
Ключевые слова: аутизм, проявления, признаки, коммуникативная активность, навыки социальной адаптации, поддержка.
Annotation The article discusses the concept, symptoms and possible causes of the onset and development of autism in childhood. The article also discusses the main types and forms of work with autistic children aimed at developing their social interaction skills and communicative activity, as well as the relationship between mother and child in the family. The article deals with complex work based on the adaptation of an autistic child to the social environment.
Key words: autism, manifestations, signs, communicative activity, social adaptation skills, support.
Қазіргі уақытта эмоциялық-еріксіз бұзылыстары бар балалар, оның ішінде аутизмге шалдыққан балалар санының өсу үрдісі байқалады. Ерте балалық аутизм синдромы салыстырмалы түрде соңғы уақытта ерекше бұзылыс ретінде ерекшеленетіндіктен, жалпы аутизм проблемасы, аутистік спектрлік бұзылысы бар балаларда, атап айтқанда, ойнау іс-шараларының дамуы жеткілікті түрде зерттелмеген деп айтуға болады. Интеллект, сөйлеу, есту немесе көру қабілеті бұзылған балалар үшін оқыту бағдарламалары бұрыннан жасалып, арнайы әдістер мен жұмыс тәсілдері әзірленді, жоғары оқу орындары дефектологтар мен логопедтерді оқытады, республикада осындай балаларға арналған арнайы оқу орындарының желісі құрылды. Аутист балаларға көмек көрсету жүйесі енді ғана дами бастайды, ал мұндай балалармен жұмыс істеу кезінде ерекше тәсіл, арнайы жасалған жағдайлар қажет, түзеу және педагогикалық жұмыста эмоциялық және психикалық жай-күйдің тұрақты есебін жүргізу қажет.
Бұл проблема Қазақстан үшін де өзекті. Қазақстанда да аутистік спектрлік бұзылыстары бар балалар саны жылдан жылға күрт өсуде. Бұл балалық аутизмнің ең жарқын көрінісі – жалғыздыққа, оқшаулануға, кез келген әлеуметтік байланыстарға, қарым-қатынасқа қызығушылықтың болмауы. Көз байланысын орнатудағы қиындықтар, мимика мен ым-ишараның нашарлығы тән. Басқа адамдардың эмоционалдық күйлерін түсінуде және өз эмоциялары мен сезімдерін білдіруде қиындықтар бар. Мұндай бұзылыстары бар балаларға сөйлеудің кешігуі және барлық коммуникативті жақтарының бұрмалануы тән. Баланың сөйлеуі жақсы дамыған болса да, ол кешіктірілген немесе дереу эхолалиямен сипатталады (қайталау). Мұндай тұрақты сөйлеу формалары қарым-қатынас үшін пайдаланылмайды, бала әңгімелесушінің реакциясына назар аудармай, басқаларды таң қалдыра отырып пайдалана алады.
