Туоһахта уонна Лэкиэс - страница 11
– Хайа, нохоо! Тугу даллайан баран турдуҥ?! Оҕуургун уонна ол кылгас ураҕаскын ыла тарт, ситэн тутуохха!
Лэкиэс онно эрэ өй ылан, оҕуурдаах ураҕаһын харбаан ылаат, сымса үлүгэрдик эрийэ тутан салҕыы турдаҕына, Лэгиэн атын бөҕө быһыылаах хатыс оҕууру уолун диэки элиппитэ. Бэйэтэ атыгар сүүрбүтэ. Лэкиэс аҕата кыыраппыт оҕуурун хапсаҕай үлүгэрдик хабан ылаат, атын үрдүгэр мохсоҕол курдук хатана түспүтэ. Уонна атын быттыкка тэбэн кибилиннэрээт, өрө холоруктатан, аҕатын кэнниттэн ойута турбута. Оҕуурун дьоҕус ураҕаһыгар аҕата такайбытын курдук үөрүйэхтик бэрийэ охсубута уонна быатын уһугун ыҥыырыгар баар быатыгар сэтиилэнэр гына туомтуу тардыбыта.
Оттон Туоһахта сабыдыал кутуруга субуллаҥнаан, оол иннилэригэр тэйиччи ойуолаан ууннаран эрэрэ. Лэкиэс аҕатын ситэн кэлэн ойоҕолуу ойутан иһэн:
– Аҕаа, сиппэппит буолуо ээ, – диэн долгуйбут куолаһынан аҕатыттан ыйыппыта.
– Ситиэхпит, нохоо, тот буоллаҕа дии, сотору өрөһөтө тыҥатын хам анньыа, ити маҥнайгы уоҕугар эрэ быыппастаахтыыр, – диэбитэ.
Туоһахта балайда сири ойуолаан баран, сотору тохтоон, уйуһуйбут сүһүөҕүн үрдүгэр үҥкүүлээмэхтээт, кэннин хайыһан көрбүтэ, доҕоор, икки аттаах харамайдар кинини супту көрбүтүнэн ойутан аҕай иһэллэр эбит. «Дьэй эрэ, ити буоллаҕына!» – дии санаат, Туоһахта иннин хоту түһүнэн кэбиспитэ. Тот буолан сотору-сотору утуруктаан бирдиргэтэрэ. Өр сүүрбэтэҕэ, тыҥатын күүгэнэ икки дьабадьытынан тохтубута. Дьэ ол курдук уоҕа уостан, Туоһахта сир өппөтөҕө, сотору бытаарбыта. Сылгыһыттар үөрүйэх, баайыылаах аттара өр гыныахтара дуо, сотору ситэ баттаан ылбыттара. Кэннигэр туйах тыаһа бөҕө өрө батыгыраабыта. Туоһахта уҥа диэки туора ыстаммыта, арай били харамайдартан кырдьаҕаһа бу сирэйэ мэлэйэн иһэр эбит. Туоһахта онтон соһуйан аны хаҥас ыстанан эрдэҕинэ, били кутталлаах, муомахтаан тыынын хаайан тумнара сыспыт эдэрэ, быатын ураҕаска иилэн баран, бу көтүтэн иһэр эбит. Лэкиэс оҕуурдаах ураҕаһын Туоһахтаны ойоҕолуу көтүтэн иһэн, кэнниттэн сиэлин үрдүнэн аҕалаат, күөйэн төбөтүн угар гына иилээт, атын тэһиинин хаҥас салайа тарпыта. Эмискэ ол быа обургу, эриэн үөннүү куһуурбутунан, моонньугар эриллэ түспүтэ. «Оо, иэдээн!» – диэн санаа Туоһахта төбөтүгэр күлүм гынан ылбыта, ону сэргэ били быа харса суох моойун хам тарпыта. Туоһахта ону күүппэккэ испит буолан, бүдүрүйэн, кыраһалаабыт алаас халтаҥ хадьымалыгар халты тэбинэн тас уорҕатынан барбыта. Түөрт түөрэм туйахтара сири булбакка, үөһэ адаарыс гыммыттара. Инньэ гынан, сүүрэн испит уоҕар буолан, биэс-алта хаамыы холобуру халтарыйан тас иэнинэн сырылаабыта. Онтон өй ылан ойон тураат, иннин диэки ыстаммыта. Били моонньугар эриллибит быа хам ылан, тыынын бопторон өссө иэдэйбитэ. Сэниэтэ дэлби эстэн барбыта. Оттон икки өттүттэн ыга астаран кэлбит эккирэтээччилэр ситэн, иннигэр түһэн, ойутан испиттэрэ. Онтон бытааран сиэллэрэн барбыттара. Туоһахта өһөстөҕүнэ, өссө хам тардылларын билэн, тэҥҥэ сиэлсэргэ эрэ тиийбитэ. Ол гынан, сотору били хааччахха чугаһаабыттара, кэтэһэн турар биир харамай суон сиэрдийэлэри нэһиилэ иҥиннэрэ-иҥиннэрэ субуйан ааны аһан биэрбитинэн Лэгиэннээх обургулар Туоһахтаны мөҕүһүннэрбитинэн, соһо былаастаан, хааччахтарыгар киллэрбиттэрэ. Ол киирээт да, эдэрэ атыттан ойон түһэн, Туоһахта баайылла сылдьар быатын чугастааҕы баҕанаҕа эрийэ тардыбыта. Туоһахта быатын өссө быһа түһүөх санаата киирэн тиргиллэн көрбүтэ да, били мааҕыҥҥы уоттуйбут хатыстан атын бөҕө-таҕа, оҕус тириититтэн тэлиллэн оҥоһуллубут хатыс быа быстыахтааҕар өссө хам ылбыта. Лэгиэннээх Туоһахтаны уоскута түһэргэ, бэйэлэрэ да тыын ылан сынньанарга быһаарыммыттара.