– Тойонуом, өрүс диэкиттэн нууччалар иһэллэр! – дии-дии, таһыттан кулут уол сүүрэн киирдэ.
Өйүк хайдах эрэ дьик гына түстэ:
– Иһэллэр даа?! Хас киһи иһэрий?
– Уончалар.
Өйүк туран хааман хааһалдьыйан тиийэн, хаппахчы аанын өҥөйөр.
– Хотуйдаар, тахсан дьалты буолуҥ! Мин ыҥыырдаах аппын мииниҥ. Нууччалар иһэллэр үһү. Чэ, түргэнник, – диэн, Өйүк кыргыттары тиэтэтэр.
Икки кыыс хаппахчыттан тахсан, таһырдьа куоталлар.
– Бу алдьархайы! – дьиэлээх дьахтар хаҥас ороҥҥо иистэнэ олорон, эмиэ куотуох курдук эрин диэки көрөр.
– Эн ханна да барыма. Тыыппаттар ини, ама хайа үлүгэрий, – Өйүк ыар ыалдьыттарын көрсөөрү тахсар.
Дьиэлээх киһи ыалдьыттары сүгүрүйэн көрсөр. Дьиэҕэ ыҥыран киллэрэр. Нууччалар сааларын-сэптэрин илиилэриттэн араарбакка тута сылдьаллар. Саха майгытын быһыытынан, ыраахтан кэлбит ыалдьыт, эйэ дэмнээх буоллаҕына, саатын-саадаҕын дьиэҕэ киллэриэ суохтаах. Сэрии, булт сэбин ыйыырга аналлаах үс көхөлөөх саадах сэргэ ат баайар сэргэттэн тэйиччи турар. Нууччалар, саха майгытын билбэт буоланнар, онно кыһамматтар. Баҕар, сэрэхэчийэллэрэ да буолуо. Өйүк ыалдьыттарын сирэйдэрэ-харахтара сымнаҕаһын көрөн уоскуйа санаата. Тоҕо кэлбиттэрэ буолла? Эйэ дэмнээх буоллаллар үчүгэй этэ. Киһи эрэммэт дьоно.
Петр Бекетов Өйүктэн, Петрушканан тылбаастатан, ханна кимнээх олороллорун, төһө элбэхтэрин, онно хайдах тиийиэххэ сөбүн эҥин ыйыталаһар. Сахалар биэрэстэ диэни билбэттэрин, сири көһүнэн кээмэйдииллэрин билэр.
Хамначчыт уолаттар ыалдьыттарга сиэтээри, эмис тыһаҕаһы өлөрдүлэр. Киэһэ ыалдьыттар далла ураһа иһигэр ыҥырыллан, аһаары сибиэҕэ олордулар. Өйүк ыалдьыттарын буспут эдэр сүөһү этинэн, өрүс бастыҥ балыгынан аһатта. Нууччалар кымыһы, кыыймыт үүтү иһэллэр эбит.
– Ыл, ыйыт эрэ, соҕуруу дойдуларыгар хаһан бараллар үһүнүй, – Өйүк аһыы олорон, маҥнай кэлбит нууччалар киис тириитин хомуйан баран төннүбүттэрин санаан, ыйытар.
– Мы будем жить у вас долго. Здесь земли много, а людей мало, – Бекетов быһаччы хоруйдуур. Ону Петрушка тылбаастыыр.
– Оттуур ходуһа тиийбэт. Кураан буоллаҕына, сүөһүбүт сутуур. Инньэ диэн эт.
– У нас в России если худое лето, скот тоже голодает. Вся якутская земля будет под великою государева руку.
– Туох диирий?
– Саха сирэ бүтүннүүтэ государь илиитигэр киириэ диир, – Петрушка, ыстаабытын ыйыстан баран, тылбаастыыр.
– Туох илиитигэр диэтиҥ?
– Государь диэн. Ол аата ыраах баар улахан тойонноро. Ону государь диэн ааттыыллар.
– Ол төһө ыраах сиргэ баар тойонуй?
– Ыраах да ыраах. Киһи биир сыл айаннаан тиийэр сирэ.
– Оо, кыраман ыраах дойду эбит.
– Скажи ему, Петрушка, пусть он соберет от всех своих родовичей ясак и принесет нам. А ежели не принесет, то мы его заберем в аманаты, – Бекетов сүрүн соругун чиҥэтэн быһа бааччы этэр.
– Тойон этэр: дьоҥҥуттан киис тириитин хомуйаҥҥын илдьэн биэриэҥ үһү. Аҕалбатаххына, эбэтэр киминэн эмэ ыыппатаххына, аманаакка тутуохтара, – Петрушка сахалыы саҥарар.
– Туохха тутуохтара даа?
– Аманаакка. Ол аата эйигин бэйэҕин эбэтэр оҕоҕун тутан илдьэн хаайыыга олордоллор. Хаһан киис тириитин аҕалыаххар диэри ыыппаттар.
– Оо, сор эбит! Ол төһө кииһи биэрэбин?
– Төһөнү кыайаргынан. Төһөнөн элбэҕи биэрэҕин да, соччонон үчүгэй. Эйигиттэн, бука, элбэҕи эрэйэллэрэ буолуо. Элбэх кииһи биэрбит киһиэхэ манньа биэрэллэр.
– Тугу биэрэллэр?
– Оҕуруо уонна алтан иһит биэрээччилэр.
– Киис тириитин эрэ ылаллар дуо?
– Киис эрэ тириитин.
– Еще скажи, Петрушка, если будут непослушны и начнуть побивать казаков и промышленных людей, то мы придем с огненным боем. Убьем и скот ваш угоним. А если привезут ясак, мы встретим их ласкою и приветом, – диэн Бекетов эбэн биэрэр.
