– Дьон айманар. Сир-сир, уус-уус аайыттан баатырдары мунньан, үүртэлээн кэбистэххэ хайдах буолуой? Сүбэлээ.
– Кыайыаххыт дуо? Сураҕа, үрэр тимир сааларыттан баатырдар олус дьулайаллар үһү.
– Бары саба түстэхпитинэ, кыайыа этибит. Кырдьык, үрэр тимир сааларыттан дьон куттанар. Ол эрээри тимир саалара үчүгэй куйаҕы хоппот үһү. Оннук кэпсииллэр билбит дьон. Уонна тимир саалара аҕыйах быһыылаах дииллэр. Сорох сиргэ утарылаһан ытыаласпыттар үһү.
– Биирдэ нууччалар өрүһүнэн устан ааһан иһэн, биһиэхэ тахсан аһаан ааспыттара. Онно көрдөххө, көмүскэлэрэ дириҥэ бэрт, бука, өһүөн санаалаах дьон быһыылаах. Билигин үүрдэххитинэ даҕаны, кэлин элбэх буолан кэлэн имири эһиэхтэрэ. Быстах кыайыы кэлин улахан алдьархайга тиэрдиэҕэ.
– Оччоҕо хайыыбыт? Олорон биэрэбит дуо? Киис эрэ хомуйбаттар, аппытын ылаллар, сүөһүбүтүн үүрэн илдьэллэр.
– Бары саба түстэхпитинэ диэхтиигит. Урааҥхай саха үрэх бастарынан, кыйаар сирдэринэн, хоту таас дьааҥы нөҥүө тиийэ ыһыллан-тарҕанан хаалла. Өһү-сааһы тутааччы, хоргуппут-хомойбут да элбэх. Билигин кэлэн хос түмэр, сомоҕолуур бука кыаллыбата буолуо. Бар дьоҥҥун эрдэ түмпүтүҥ, сомоҕолообутуҥ буоллар ньии?!
– Сыыспыппын, кырдьаҕаас, буруйдаахпын. Эдэр сааска киһи эрэ хаҥыл, дохсун буолар… – Дыгын ситэ эппэккэ баһын санньытар. Кини кырдьыгын этитэн ытык кырдьаҕаска сүрүн баттатта.
– Эдэр эмньик сааскар мин эрэ бэрпин диэн атыыр оҕус буолан аҥаардастыы айаатаабытыҥ. Ол өһүөнүн, абатын атын баттаммыт уустар умнубуттара буолуо дии саныыгын дуо?
– Суох-суох, умнубаттар…
– Хата, Куллатыга хам бааччы олор. Кырдьан бараҥҥын кыаҕыҥ таһынан сорукка ылсыма, кыргыһы таһаарыма. Ыччатыҥ инники кэскилин санаа. Мин сүбэм оннук…
* * *
Улуу Туймаада килбэйэр киинигэр киэҥ Күөрээйигэ олорор Өйүк баай дьиэтэ ыраахтан көстөр. Сир тааһа>3 түннүктээх, ортотугар тулааһын баҕаналаах улахан балаҕан, икки курдуулаах туос далла ураһа, хоспох, алта муннуктаах, ортотугар холумтаннаах мас ураһа, сарай, хамначчыттар дьиэлэрэ, күрүө-хаһаа баар.
Дьиэлээх тойон балаҕанын иһигэр кэтэҕэриин ороҥҥо чөмөхтүү хомуллубут утуйар таҥаһыгар өйөнөрдүү сытар. Оһоххо уоту быһымаары ууруллубут икки хардаҕас сэниэтэ суох умайар. Саҥа-иҥэ суох. Арай хаппахчы иһигэр кыргыттар күлсэр саҥалара иһиллэр.
Өйүк – сылгынан байбыт киһи. Уон атыыр үөрдээх. Ынах сүөһүнү элбэҕи туппат. Бу чугас эргиннээҕи ыаллар бары кини үлэһиттэрэ. Үлэлииллэрин иһин аһынан-таҥаһынан хааччыйар. Саас быстарыыга салгыыр. Сааһынан кырдьаҕаһа суох, түөрт уон аҕыһа. Икки ойохтоох. Иккис одьулуун ойоҕо сүөһүтүн көрөн туһунан олорор. Маҥнайгы ойоҕо Мылаҥныыр хотун киниттэн икки сылынан аҕа. Аҕата Ньыкка Өйүк уон алталааҕар уон аҕыстаах кыыһы кытта холбообута. Үөрэнэн хаалбычча, маҥнайгы ойоҕун кытта олорор. Иккис ойоҕор ыйга биирдэ баран, хас да хонон кэлээччи. Уонна манна уон сэттэ саастаах таптыыр мааны кыыһа Сэгэттэй олорор. Иккис ойоҕо эмиэ сааһырда. Түөрт уончалаах дьахтар. Киниттэн икки оҕолоох. Дьахтар түөрт уонуттан таҕыста да кэхтэн барар, онон үһүс эдэр ойохтонуон баҕарар. Киһи сааһырдаҕына, эдэргэ ордук тардыһар буолар эбит.
Хаҥалас үтүөлэрэ бары кини үйэ-хайа аймахтара. Эһэтэ Мунньан Дархан эмиэ хаҥаластары баһылаабыт ытык киһи этэ. Өйүк бэйэтэ эдэригэр даҕаны күүһүнэн өттөйбөтөҕө, кыргыска кыттыбатаҕа. Аҕатын баайын хаҥатан, билигин үчүгэйдик олорор. Дьон-сэргэ бары түс-бас, холку майгытын, дьаһаллааҕын иһин кинини ытыктыыллар, иннин быһа хаампаттар.
