Бу дойду элбэх балыктаах, бултаах дойду эбит. Аҕыйах киhи өрүскэ киирэн муҥхалаан, сибиэhэй балыгы сииллэр. Үксэ күстэх, алыhар, сордоҥ кэлэр.
Билигин күн аайы тутууга үлэлииллэр. Сахалар эмиэ кэлэн көмөлөhөллөр. Нууччаларга кэлэн үлэлиир дьон эт сиэн абыраннылар. Оттон дьиэлэригэр буоллаҕына, эти идэhэ өлөрдөхтөрүнэ эрэ сиэччилэр.
Нууччалар сытыары эркиннээх олорор дьиэ, ампаар туталлар. Сорохтор уhуктаах төбөлөөх, үрдүк, сонос баҕаналары сири хаhан хороччу туруораллар. Оннук уhуктаах баҕаналары дьиэ тула кэккэлэччи туруоран, киhи кыайан киирбэт хахханы оҥороллор. Ол иhин остуруок диэн ааттанар.
Сахалар икки туруорбах балаҕаны тута сылдьаллар. Сорохтор остуруок таhыгар улахан хотонноох балаҕаны, кыбыы, дал туталлар. Хаһаактар кыhын уон ынаҕы ыатар санаалаахтар. Онно олохтоохтору аҕалан үлэлэтиэхтэрэ. Билигин ол ынахтарын ыалга туруораллар.
Үлэ элбэх. Сүгэ тыаhа бачырҕас. Икки саха, тутуллан эрэр дьиэ үрдүгэр тахсан, үрүт мастары кэккэлэччи уурталаан ыпсарар. Икки нуучча дүлүҥ үрдүгэр сынньана олорор. Биирдэрэ үрдүк уҥуохтаах, кугас бытыктаах. Иккиhэ намыhах, кыра хара бытыктаах.
– Смотри, как мастерит, – диэн улахан уҥуохтааҕа саҥарар.
– Он же человек, – кырата көхсүн этитэн баран сиргэ силлиир.
– Он, конечно, человек. Но странный.
– Они тоже думают, наверно, что мы странные.
– Ихнюю душу Христос даже не ведает. Прости, господи. Ведь они не христиане.
– А вот Петрушка крещеный. Он тоже якут.
– Петрушка наш. А этот якут рубанет тебя топором по башке и не подумает, что согрешил.
Кыра муруннаах, кэтит мэлтэгэр эттээх сирэйдээх саха доҕоруттан ыйытар:
– Ити нууччалар тугу кэпсэтэллэрэ буолуой?
– Киммилэр, доҕоор. Бука, тойоттор көрбөттөрүгэр сынньана түhүөххэ дииллэрэ буолуо. Ити улахан уҥуохтааҕа сүрэҕэ суох киhи быhыылаах, сотору-сотору сынньанар. Кыратык сыҕарыт эрэ, – иккиhэ үлэлиирин тохтоппокко эрэ саҥарар.
* * *
Күhүн буолан сөрүүдүйэн, үлэлииргэ үчүгэй буолла. Сахаларга тутуу маhын тыаттан оҕустаах сыарҕанан сыылларан таhаллар. Сорох маhы мыраан үрдүттэн түhэрэллэр. Элбэх киhи күргүөмүнэн үлэлээн, балаҕан ыйын бүтүүтэ хас да дьиэни тутан бүтэрдилэр. Саҥа дьиэлэри уhуктаах мас кириэппэhинэн эргиттилэр. Аллара көhөн, үрдүттэн олорон үлэлииллэр.
Петр Бекетов маннык улахан событиены суруйтаран, государга биллэрэргэ сананна. Суруксут кэлэн, суруйаары кумааҕытын иннигэр ууран, хаас куорсунун төбөтүн чэрэниилэҕэ уган бэлэмнэммитин кэннэ, атамаан, төттөрү-таары хаамыталыы сылдьан, тугу суруйуохтааҕын этэр. Маҥнай, үгэс быhыытынан, государь чыынын-хаанын, аатын, сылы, күнү суруйтарда.
– Того же году сентября в двадцать пятый день по государеву цареву, – диэн баран Бекетов суруксут суруйан бүтэрэрин кэтэhэ түhэр. Онтон салгыы этэр: – Цареву и великого князя Михаила Федоровича всея Руси, указу поставил я, Петрушка, с казаками… Нет, не пиши с казаками. Пиши с служивыми людьми. Написал? Дальше так. С служивыми людьми на Лене реке острог. Острог для государева величества в дальней окраине и для государева ясачного сбору. Написал?
– Да, – суруксут суруйан бүтэрэн баран этэр.
– Так пиши. Ясачного сбору и для приезду якутских людей. А преж того на Лене реке и в якольской земле государева острогу не бывало нигде. Написал?
– Да.
– А поставил государева новый острожок я, Петрушка, против якуцкого князца Мымакова улуса и меж иными, – диэн баран суруксут суруйан бүтэрэрин кэтэhэн тохтуу түhэр. – Многими улусами среди всей якуцкой земли.
