Ⴕართული ლექსიკონი. Ⴒექსტის ადაპტაცია თანამედროვე მკითხველისათვის – Ⴇამაზ Ⴋჭედლიძე - страница 56
Ⴅახშამი – მწუხრის შემდგომი ნადიმი (ნახე Ⴑერი).
Ⴅახში – გარდამეტებული სარგებელი ვალისა, აღნადგინება.
Ⴅეგი – სათამაშო კოჭი, ცხურის ფეხის ძუალი, ხოლო ზროხათასა ჰქვიან კორნატი.
Ⴅედრება – (ვევედრები) ხვეწნა, თხოვა, აჯა.
Ⴅედრი – აჯა, სახვეწარი, სათხოვარი. // დავედრებული, დაბარებული, ნამცნები, შეკვეთილი.
Ⴅეება – საოცერა, დიდი რამ უზომოდ.
Ⴅეზირი – ვაზირი, მესაიდუმლოვე, თანაგანმზრახი, თანამზრახველი.
Ⴅელი – კორდი, მინდორი, ტრამალი.
Ⴅელის – ყრდელი ვენახის ღიჭას ჰგავს და მწარეა.
Ⴅელობი – ვაკე, ბარი ადგილი.
Ⴅელური – გარეული, მინდურისა; თაფლი ველური (ნახე Ⴇაფლი).
Ⴅელური ვირი – კანჯარი.
Ⴅენახი – მტილი საყურძნე, ზვარი. // ზოგჯერ ჰნიშნავს ვაზსა.
Ⴅეჟანი – შავმოიისფრო (Ⴐუხთან ნახე).
Ⴅერ, ვერა – უკუთქმითი ზმნისზედა, მნიშვნელი შეუძლებლობისა, ხოლო არა – უნდომელობისა, ამის გამო ვერ იხმარების ნაცუალად ზმნისა არა ძალმიძს, არ შემიძლია, მაგალითად, ვერ დავდივარ, ვერ დავსწერ, არ დავდივარ, არ დავსწერ.
Ⴅერაგი – მზაკვარი, ხელოვანი, მცბიერი.
Ⴅერაგობა – მზაკვარება, მანქანება.
Ⴅერანა – უშენი, უმკჳდრო, ნაოხარი ადგილი.
Ⴅერარა, ვერარაჲმე – ვერაფერი, შეუძლებლობის უკუთქმა (ნახე Ⴀრარა).
Ⴅერსი, ვერსტი – რუსული საზომი გზისა, 500 საჟენი, გინა 1250 ბიჯი, ანუ 625 მხარი, უკეთუ 1 მხარი იანგარიშო ორ ნაბიჯად (Ⴋილი ნახე).
Ⴅერღარა—
Ⴅერცხლი, ვეცხლი – ძვირფასი მეტალლი, შემდგომად ოქროსა უმჯობესი სხუათა, ფერით თეთრი, ვინაცა ლექსი ესე თეთრი იხმარების ნაცულად ვეცხლისა, ოდესცა ჰნიშნავს საფასესა ფულსა.
Ⴅერცხლეული – შემკრებელობითი სახელი, დამნიშვნელი ვერცხლისგან შექმნილთა ნივთთა.
Ⴅერძი – მამალი ცხუარი, ერკემალი. // ნიშანი ზოდიაქოსი, რომელიცა მარტსა შინა მიითუალავს მზესა (ნახე Ⴆოდიაქო).
Ⴅერხვი – (ხე).
Ⴅეფხი – (ოთხფ.).
Ⴅექილი – ვაქილი, მაგიერი მოსაქმე.
[Ⴅეღარა – ნახე Ⴅერღარა]
Ⴅეშაპი – დიდი თევზი ანუ ცხოველი წყლისა. // დიდი გველი.
Ⴅეცხლი – ნახე Ⴅერცხლი. Ⴅეცხლის წყალი ნახევარმეტალლი, მძიმე და ნოტიო.
Ⴅეძა – წყარო ბუნებითად მლაშე, ხმარებული საჭმელთა შინა მარილის მაგიერ (ნახე Ⴜყალი და Ⴋარილი).
Ⴅეხნა, ვეხნები – ჭურჭელი სამსხვერპლოტა.
Ⴅზინდარი – მეჯინიბე.
Ⴅზინდართუხუცესი – მეჯინიბეთუხუცესი, ამირახორი (ლექსნი ესე ხმარებულ არიან სიგელთა შინა Ⴈმერეთის მეფეთასა)
Ⴅიგრი, იგრი – ხულიკის მსგავსიცხოველი, უდიდესი მისი, რომლისაცა ტყავი არს ძულებით მოლურსმნილი და გააკურენ ქარქაშთა სასწრაფო საპირისწამლეთასა და სხუათა საომართა საჭურველთასა (Ⴅ. Ⴂორგასლანს აქუნდა ფარი ვიგრისა, Ⴕართლის Ⴚხ.).
Ⴅიდრე, ვიდრემე – სადა.
Ⴅიდრე, ვიდრეღა, ვიდრეღარა – ვირემც, როგორც.
Ⴅიდრე, ვიდრემდის – სადამდინ ანუ როდემდინ.
Ⴅიდრე, ვიდრემდე – მუნადმდე.
Ⴅიეთი, ვიეთიმე – ზოგი, რომელიმე.
Ⴅით, ვითა – ვითარცა, როგორც. // ვით ბოლოდ ჰნიშნავს ებრ, ლომსავით, ლომებრ.
Ⴅითამ, ვითამც – მითამ, რეცა.
Ⴅითარ – რაბამ, რაოდენ.
Ⴅითარება – დაკვეთება მაგვაროვნებელი საქმისა თავსა შორის თჳსსა, ანუ სხვაობა სხვაობითა. // გარემოება, მაგალითად, ჟამთა ვითარება.
Ⴅითარი – როგორი.
Ⴅითარმედ – კავშირი მიზეზობითი. Ⴅითარმედ და რომელ ანუ რამეთუ სხვაობენ ესრეთ: ზმნათა წარმოთა სულიერთა ძალთაგან, რომელ არიან: ვჰგონებ, განვსჯი, გამოვიხატავ, მახსოვს და სხ. Ⴀნუ გარეგანთა გრძნობათაგან, ვხედავ, მესმის და სხ. Ⴀმათ შეუდგებათ ვითარმედ. Ⴋაგალითად, ვჰგონებ, ანუ მესმის, ვითარმედ მოსრულ არიან, ხოლო ზმნათა წარმოთა სულიერთა ვნებეთაგან, რომელ არიან: მიხარის, მიკჳრს, მეშინის, ვინანი, ვსწუხ და სხ. Ⴀმათ შეუდგებიან რომელ და ღამეთუ. Ⴋაგალითად, მიხარის, მიკჳრს, რომელ მოსრულ არიან; გინა რამეთუ მოსრულ არიან; აქა ვითარმედ უჯერო არს; მეშინის რათა არა მოვიდენ.
Ⴅითარცა – როგორც, ანუ რამეთუ.
Ⴅინ – ნაცვალსახელი კითხჳთი, მნიშვნელი პირისა, ხოლო ნივთსა ზედა იხმარების რაჲ. // ვინცა კულავ მოღებითი (ნახე