Бүгінгі күнге дейін мектеп тәжірибесінде психолог жасөспірімдердің өзіне деген сенімділігін арттыруға бағытталған түрлі психологиялық көмек, қолдау және қолдау бағдарламаларын пайдаланады. Алайда олардың көпшілігі әлеуметтік ортамен, атап айтқанда мұғалімдермен, ата-аналармен жұмысты ескермейді. Осыған байланысты психологтың балалармен, ата-аналармен (отбасымен) және педагогтармен жүргізетін кешенді жұмысын қамтитын өзіне деген сенімділікті қалыптастыруға психологиялық қолдау көрсету жолын құру өзекті болып табылады.
Жалпы жасөспірімдердің өзіне сенімділігі тақырыбын осы уақытқа дейін А.М.Прихожан, В.Г.Ромек, Е.А.Серебрякова және О.В.Соловьева сынды ғалымдар зерттеген, айта кетерлік жайт, олар өзіне деген сенімділікті тұлғаның ажырамас қасиеті ретінде түсінуге қатысты концептуалды көзқарастарына сүйенді, оның құрамдас бөліктері ретінде тұлғалық, когнитивтік, эмоционалдық және мінез-құлық компоненттерін қарастырды.
Тұлғалық құрамдас бөлік адамның өзін-өзі бағалауы мен өзін-өзі бағалауының жоғары деңгейімен ұсынылған. Сенімділік құрылымындағы өзін-өзі бағалаудың жоғары деңгейі жеке жайлылықты анықтайды, өзін-өзі қабылдау дәрежесін білдіреді және адамның өзіне деген қанағаттануының көзі ретінде қызмет етеді [2]. Өзін-өзі бағалау – адамның өзін қаншалықты қабілетті, маңызды, табысты және лайықты санайтынын анықтайтын көрсеткіш [3]. Сонымен қатар, бұл компонент өзінің күшті және әлсіз жақтарын адамның жеке ұстанымын қамтиды [4].
Когнитивтік компонент адамның өз тиімділігіне деген сенімінің күшін көрсетеді. Бұл құрамдас «адамның кез келген қызметте күтілетін нәтижеге жету үшін қажетті мінез-құлықты сәтті жүзеге асыра алатындығына сенімі» [5, б. 71]. Сонымен бірге бұл компонент сенімнің не екенін, оның өмірде қалай пайдалы болуы мүмкін екенін білуді, сондай-ақ сенімді мінез-құлықтың артықшылықтарын түсінуді білдіреді [4].
Эмоционалдық компонент адамның әлеуметтік қарым-қатынастағы батылдығын сипаттайды. Бұл компонент әлеуметтік қорқынышқа қарама-қайшы бола отырып, жеке тұлғаның жағымды эмоционалдық фонын көрсетеді [5] және өзінің реакцияларын басқару, сабырлылық, тұрақтылық пен тепе-теңдікті көрсету қабілетін қамтиды [4].
Жоғарыда аталған компоненттерді біріктіретін мінез-құлық компоненті өзіне деген сенімділіктің мінез-құлық репертуарының сыртқы жүзеге асуын қамтамасыз етеді. Мұндай іске асырудың мысалы ретінде тұлғааралық өзара әрекеттесуде көрінетін тұлғаның бастамасын келтіруге болады [5]. Бұл компонент сонымен қатар жеке адамның сенімділік танытуға арналған жеке дағдылардан тұратын нақты ережелерді қолдануын білдіреді. Бұл сәйкесінше өзін ұстауы, қимылдар, жүріс, ым-ишара, мимика, көзқарас, сөйлеу мәнері және т. б. Бұған адамның өзін сенімді ұстауын көрсетуге мүмкіндік беретін белгілі бір әдістерді қолдану кіреді [4].
Жоғарыда аталып өткен концепцияларды ескере отырып, жалпы педагогтар мен психологтар жасөспірімдерге қандай комплексті түрде әсер ете алады және қандай методикаларды қолдана отырып олардың өзіне деген сенімділігін анықтауға болады? Психологиялық диагностика психологтың арнайы ұйымдастырылған іс-әрекеті ретінде жасөспірімдердегі сенімділік пен сенімсіздіктің белгілерін терең зерттеуге бағытталған. Бұл әрекет екі негізгі міндетті шешуді қамтиды: 1) өзіне сенімді және сенімсіз жасөспірімнің әлеуметтік-психологиялық портретін жасау; 2) жүргізіліп жатқан психологиялық жұмыстың тиімділігін бағалау.
