Все науки. №11, 2023. Международный научный журнал - страница 10
Агросаноат кластери максадли вазифа корхона фалсафаси ва яшаш мазмунини ифодаловчи корхона бурчининг урнатилишидан бошланади. Унда одатда корхона тасарруфи батафсиллаштирилади, корхона ишлашининг тамойиллари, рахбариятнинг эълонлари ва хакконий ниятлари баён этилади, кластернинг энг мухим тавсифларининг таърифи келтирилади.
Аввалги хужалик юритиш шароитида корхоналар уз бурчини белгиламасди, чунки марказлаштирилган бошкарувда хар бир бошкарилаётан объектнинг максадлари ва вазифалари юкоридан белгиланиб, катъиян буюрилар эди. Одатдагидек, улар режали топшириклар ва марказий органлар томонидан ажратилган ресурслардан фойдаланиш курсаткичлари тизими оркали ифодаланар эди.
Агросаноат кластери хозир бозор иктисодиётининг кучга кираётган конунлари хужалик юритувчи субъектлар хулкининг маълум коидаларга буйсунишини талаб килади. Булар орасида кластернинг яратилиш максади, атроф мухит, ходимлар, умуман жамият учун зарурийлиги ва фойдалилиги тугрисида тасаввур берадиган кластер бурчининг шаклланиши мавжуд. Янада умумийрок тизимнинг кисми булмиш кластер ва кластер бурчи уртасида зиддиятлар булмаслиги лозим.
Агросаноат кластери менежменти фани томонидан бурчнинг шаклланиши вактида кулланадиган кандайдир хартомонлама коидалар ишлаб чикилмаган. Шу боис бурчни ва унинг мазмунини аниклашга нисбатан, биринчи галда карорларни кабул киладиган рахбарлар томонидан кластернинг урни ва ахамиятини акс эттирувчи куплаб энг хилма хил ёндошувлар мавжуд. Бурчнинг марказий пайти – кластернинг бош максади кандай? деган саволга жавоб берилишидир. Биринчи уринда нафакат хозирдаги, балки истикболдаги истеъмолчиларнинг (ишлаб чикариладиган махсулот харидорларининг) манфаатлари, кутаётган самарадорликлари ва кадр-кийматлари туриши лозим. Масалан транспорт, махсулот истеъмолчилари – одамлар деб ифодаланган компания фаолияти ва шунингдек, истеъмолчиларнинг кенг доирасига мулжаллаш.
Бурчнинг мана шундай таърифланиши компания стратегияси ва тактикасига ва шунингдек фаолиятини жамоатчилик томонидан куллаб-кувватланишига хал килувчи таъсир курсатишга кодир.
Бурчнинг кластер фалсафасидек таърифланишига нисбатан бошкача ёндошув мисоллари 1-жадвалида келтирилади. Биринчисида сифат, яъни энг хилма хил томонлардан очилаётган компания, махсулот, рахбарлик килиш ва Агросаноат кластери менежменти услуби, иш ва кишиларнинг узаро муносабатларининг хусусияти тугрисида тушунча берадиган тасаввур диккат марказидадир.
1-жадвал
Агросаноат кластери фалсафаси
Бурч кластернинг жорий холатига, иш шаклларига ва услубларига боглик булмаслиги лозим, чунки кластер умуман келажакка интилиши, бунда устиворликларни курсатиши даркор. Шу сабабдан бурчда бош максад сифатида фойда олинишини курсатмаслик кабул килинган, гарчи фойда келтирадиган иш тижорат кластери хаётий фаолиятининг энг мухим омили булса хам.
Лекин фойда бурч сифатида кластер томонидан куриб чикиладиган ривожланиш йуллари ва йуналишлари куламини жиддий равишда чеклаб куйиши ва окибатда самарасиз ишга олиб келиши мумкин. Бурч, кластер максадларини белгилаш ва амалга ошириш йули билан уни хаётга татбик килиш ва амалга ошириш учун масъул булган олий рахбарият томонидан шакллантирилади.
Менежмент бошкарув функцияси сифатида
Менежментнинг куп асрли ривожланиши бошкарув буйича фаолиятни алохида функцияга айланишини олдиндан белгилади, мазкупр функция узининг максади ва бажариладиган ишларнинг мазмуни буйича ишлаб чикариш функциясидан батамом фарк килади. Айни узгариш XVII – XVIII асрлар давомида содир булди ва капитализмнинг пайдо булиши хамда Европа цивилизациясининг саноат тараккиёти билан боглик. Айни даврнинг менежменти сохасидаги бош революцион узгариши – унинг мулкчиликдан ажратилиши ва касбий менежментининг шаклланиши булди.