Все науки. №11, 2023. Международный научный журнал - страница 11
Фаолият сифатида бошкарув – бошкарув вазифалари номини олган бир катор бошкарувчилик харакатларини бажариш оркали амалга оширилади. Биринчи маротаба уларнинг таркиби А. Файоль томонидан шакллантирилган булиб, мазкур олим бошкарувнинг бешта бошлангич вазифаларини, яъни режалаштиришни, ташкил этилишни, фармойиш берилишини, мувофиклаштиришни ва назоратни ажратган эди.
Кейинчалик бошкарув вазифаларининг таркиби, жумладан бошкарувчиликнинг у ёки бу иш турлари хисобига тулдириб борилди.
Шу сабабдан бир катор ишларда бошкарув вазифалари таркибига максадлаштириш, бошкариш, коммуникациялар (богланишлар), тадкикотлар, бахоланишлар, карорларни кабул килиш, ходимларни танлаш, ваколатлаш, музокараларни олиб бориш ва битимларни имзолаш каби фаолият турлари киритилади. Бошкарувни вазифа сифатида куриб чикиш бошкарувчилик фаолияти барча турларининг таркибини, ва шунингдек уларнинг самодаги хамда вактдаги узаро алокасини ишлаб чикиш билан боглик.
Агросаноат кластери бошкарув жараёни кластерларни шакллантирадиган ва максадларни урнатиш хамда эришиш усулларини ишлаб чикиш йули билан уларни бошкариш сохасида касбий тайёрланган мутахассислар томонидан таъминланади. Максадларни ва ишланмаларни урнатиш, уларни амалга ошириш – бу санъатдир ва мана шу санъатни менежерлар деб аталмиш маълум тоифа кишилар эгаллашлари лозим, менежерлар ишининг мазмуни ташкил этиш ва максадларни эришиш учун бутун жамоа харакатлари устидан рахбарлик килишдан иборат. Улар кластерда банд булган ходимларнинг унумли ва самарали мехнати хамда максадларга мувофик натижаларни олиш учун шароит таъминлайдилар. Шу боис бошкарув – бу, шунингдек, фермер хужалигида ишлаётган кишиларнинг мехнатини, хулк максадларини йуналтириб, куйилган максадларга эришиш махорати хамдир.
Бошкарувга жараёнли ёндошув Агросаноат кластери менежменти назариячиларининг ва амалиётчиларининг бошкарувчилик муаммоларини хал килувчи барча фаолият турларини вазифали ёндошувга «ортикча берилиб кетиш» натижасида (шунда хар бир вазифа бошкалардан алокасиз холатда куриб чикилади) ягона занжирга бирлаштириш максадидаги интилишларини акс эттиради. Бунда хар бир алохида харакатнинг узи жараён булиши шартида, диккат шундай харакатларнинг узаро богликлигида жамланади.
Агросаноат кластери ишлаб чикаришнинг интенсивлаштирилиши, ихтисослашувнинг чукурлашиши ва кучайтирилиши шароитида, якуний натижа сарфланган мехнатга ва хужалик максадларига хамда стратегиясига мувофик холда ходимлар бошкарувининг таъминланишига хам боглик булади.
Агросаноат кластери хозирги вактда нафакат зиммага олинган ишлаб чикариш мажбуриятларга эришишгина эмас, балки фермер хужалиги ишчи-ходимларининг ижодий фаоллигини рагбатлантириш хам мухим. Бугун ходимлар фермер хужалигининг энг мухим инсоний ресурсини ташкил килишига хеч кандай шак-шубха йук.
1-расм. Бошкарув вазифаларининг узаро богликлиги
Агросаноат кластери ва фермер хужалиги (ишлаб чикариш бирлиги сифатида) ижтимоий-иктисодий тизимни ташкил килади.
Энг аввал бу жамият ва мазкур ишлаб чикариш тизими билан маълум иктисодий ва ижтимоий манфаатлар билан боглик булган одам мазкур бирликнинг асосий фаол унсури эканлигини билдиради. Кишилар ва ишлаб чикариш воситалари уртасидаги алока мавжуд ишлаб чикариш муносабатлари билан, биринчи галда ишлаб чикариш воситаларига мавжуд булган мулкчилик муносабатлари билан шартланади. Бу аник бир кишининг мехнатга булган муносабатларини хам белгилайди. Тизим максадлари кишининг максадларига мувофик келмаса, киши уларни, чекловчи йурикномаларни ва б. кабул килармиди? Нихоят тизимининг фаол унсури булган, юкори валентлик даражасига эга булган киши, уз фикр-мулохазаларига таянган холда ижтимоий ва хатто ишлаб чикариш хусусиятли, мазкур ишлаб чикариш тизимининг максадларига номувофик алокаларни яратишга, тизимининг меъёрий фаолиятини бузишга кодир хам. Шундай килиб, тизим таркибида субъектив унсурнинг мавжудлиги ва унинг ихтиёрий хулкининг (узбошимчалик) эхтимоллиги узига яраша баркарорсизлантирувчи омилдир.