Ⴕართული ლექსიკონი. Ⴒექსტის ადაპტაცია თანამედროვე მკითხველისათვის – Ⴇამაზ Ⴋჭედლიძე - страница 49



Ⴃიდგულა (ხე).

Ⴃიდება – ქება, მადლობა. // ჩინებულება, სახელოვნება.

Ⴃიდება – (ვადიდებ, ვიდიდები) ქების მიწერა, შესხმა.

Ⴃიდებულება – მაღალი ღირსება, უაღრესობა.

Ⴃიდებული – ჩინებული, წარჩინებული. // დარბაისელი, მეფეთ წინაშე მდგომი.

Ⴃიდვაჭარი – მრავალთ საქონელთ მოფარდული.

Ⴃიდი – სხუათა ზედა უმეტესი შესახედავითა, ანუ საქმითა, კუალად ფასითა, სიმძიმითა და სხ. (ნახე Ⴓმცირესი).

Ⴃიდკაცობა – უფროსობა.

Ⴃიდკაცური – შესაფერი დიდკაცთა.

Ⴃიდრაქმნა – ფული ორდრაქმიანი (ნახე Ⴃრაქმა).

Ⴃიდრონი – დიადი, დიდდიდი (მრავლობითი).

Ⴃიდძალი – მრავალრიცხჳ, ფრიად მრავალი, საკმაო.

Ⴃიდხან, დიდხანს – გრძელ ჟამად.

Ⴃივანი, დივანბეგი – ნახე Ⴋდივანი, Ⴋდივანბეგი.

Ⴃიკა – ახალთესლი, გაზაფხულის სათესი ხვარბალი.

Ⴃიკასტირია – სასულიერო სასამართლო, სამსჯავრო.

Ⴃილა – ჟამი გარიჟრაჟითგან ვიდრემე მზის ამოსვლადმდე და ვიდრემე შუადღემდეცა. Ⴐამეთუ სადილი ეწოდების შუადღის სერსა (იხილენ ლექსნი ესე), ხოლო ჟამნი დილისანი შეუდგებიან ესრეთ: მცირედ დილის ნათლის გამოჩენას ეწოდება რიჟრაჟი, გარიჟრაჟი და გაცისკრება, შემდგომად მისსა უმეტესსა განათლებასა – განთიადი, დილაბინდი და ტრედისფრად გათენება და რა დღე-ღამე გაირჩიოს, ვიდრემე მზის ამოსვლადმდე ნათელსა – ალიონი, ხოლო დილით მზის ამოსლჳს წინ ელვარებასა ღრუბელთა ფერად-ფერადად – დაფიონა.

Ⴃილაჯი – წყარო, ანუ ნაკადული (ნახე Ⴜყალთან).

Ⴃილეგი – ბნელეთი (ნახე Ⴑაპყრობილესთან).

Ⴃინარი – დრამა, დრაქმა.

Ⴃინგი – ღორთა, ძაღლთა და მისთანათა ტუჩი ცხვირითურთ. // მწერთ საწოვნელი ხორთუმი,. // საცეხველთა მომსხო წინა წვერი დასაძეგვად.

Ⴃინება – (ვადინებ) ქმნა დენისა, წარმოსხმა ნოტიოთა.

Ⴃიოფალი – კნინობითი, ლექსისაგან დედოფალი.

Ⴃისკო, დისკოსი – ეწოდების მრგუალთაჭურჭელთა, თეფშსა, პინაკსა და მისთანათა და საკუთრად სიწმინდისთვის ფეშხუმსა საეკლესიოსა. // ქართულად უხმარიათ დასანიშნველად სიმრგულისა მნათობთასა, ვითარ მზისა, მთოვარისა და სხუათა.

Ⴃისწული – შვილი დისა.

Ⴃნობა – (ვადნობ, ვსდნები) მაგართა ნივთთა გალხვება, გადნობა, ნოტიოდ გარდაქცევა სითბოსგან.

Ⴃო – ნადღვები მაწონი უცხიმო.

Ⴃობილი – დად წოდებული, ხმობილი.

Ⴃოვლათი – ბედნიერება, სიმდიდრე, ანუ ძლიერება, შემძლებელობა.

Ⴃოვლათიანი, დოვლათსვიანი – მდიდარი, ძლიერი, ღონიერი, შემძლებელი, მორჭმული.

Ⴃოინჯი – წელზედ ხელთა შემოდება.

Ⴃოლაბი – დიდი სარკმელი, ანუ განჯინა. // დიდი წისქვილის ქუა.

Ⴃორა, დორაკი – ნახევარ კოკა (ნახე Ⴑაწყაო და Ⴉოკა).

Ⴃორბლი – ჩჩვილთა ან სნეულთა პირმონადენი დუჟი (ნახე Ⴞრასტი).

Ⴃორი – ზურგის მისაყრდნობელი ბალიში.

Ⴃოსტაქანი – მაშრაფა, დიდი სასმისი.

Ⴃოსტაქარი, დასტაქარი – ჯარრაჰ აქიმი.

Ⴃოქი – იმერული საღვინე თუნგიანი, ან მეტი (Ⴉოკასთან ნახე).

Ⴃოშაქი – შათქუნი, ნაკრტენის დიდ ლეიბი.

Ⴃოში – ზუთხის გვერდი დამარილული და ლორად გამოსული.

Ⴃრამა, დრახმა, დრაქმა – ძველებური წურილი ვეცხლის ფული, რომაულად დინარი. // ხოლო აწინდელი ბერძული დრახმა არს აბაზნახევარშაური ვეცხლის ფული. // წონა მისხლის ორი მესამედი ანუ 4 დანგი (ნახე Ⴜონასთან). // Ⴑაქართველოში დრამად უხმობდენ მღუდელთმთავრის მისართმევსა წლის დებულებასა მისის ეპარხიის გლეხტაგან, რომელნიცა კომლზედ გამოიღებდნენ პურსა თჳთო კოდსა, ან ნაკლებსა ადგილ-ადგილ მიხედვითა.

Ⴃრაჰკანი – დრაქმა, ანუ დინარი.

Ⴃრეკა – (ვსდრეკ) მიხრა-მოხრა.

Ⴃრესა – (ვდრეს) ხეხება, სმა, ლესა.

[Ⴃრესო – ნახე Ⴆღუდე].

Ⴃრკუ – ურჩი, უარშიო, ვერაგი.

Ⴃრო – ჟამი, ხანი.

Ⴃრონეული – ასოეული, სხსრებად დაჭრილი ხორცი.

Ⴃროული – ხანიერი, ხანში შესული, მოხუცებული.

Ⴃროსა – ბაირაღი, ალამი, სალაშქრო ნიშანი რაზმთა ფერად ფერადი საცნობელად გუნდთა. // საეკლესიო ალამი დახატული წმიდათა ხატებითა.

Ⴃრტჳნვა – (ვსდრტჳნავ) ბუზღუნი, ბუდბუდი, მურმური, საჩივარი, ანუ მდურვა უაღრესთა ზედა (ნახე Ⴐისვა).