Ⴕართული ლექსიკონი. Ⴒექსტის ადაპტაცია თანამედროვე მკითხველისათვის – Ⴇამაზ Ⴋჭედლიძე - страница 50
Ⴃრუნგილი, დრონგალი – მარმარილო.
Ⴃრუხუნი – (დრუხუნებს) ღორის ბუხუნი.
Ⴃუბე – დაბალი ადგილი, ჩოლი (დიდდუბე Ⴒფილისის ზევით მინდორი).
Ⴃუბეიდი – მაჯუნი (კარაბადინში).
Ⴃუბელა – წყალი ერთს ადგილს მდგარი და მზის სიცხით გათბობილი.
Ⴃუგლუგი – დიბლიგი, შუბისა ან თოფის ბოლო.
Ⴃუგმა – ხრიკი სპილენძის ან თითბრისა.
Ⴃუგუნი – საწათხე, ხორცთაგან მანკის სადინარი, განგებ შექმნილი, რომელსაც შეხვევის დროს დაეცმის წმიდა სანთელი.
Ⴃუდკო – თითთა და ფრჩხილთა შორის ხორცმეტი ან მეჭეჭივით გამოსული სატკივარი.
Ⴃუდუნი – (ვსდუდუნებ) ჯუჯღუნი, უკაფიო ლაპარაკი, ან წიგნის კითხვა, რომ ხმის მეტი არა ისმოდეს რა.
Ⴃუდღუბა (ბალ.)
Ⴃუკა, დუქსი – მთავარი, დიდი თავადი.
[Ⴃუკტი – ნახე Ⴀქლემი].
[Ⴃულამი] —
Ⴃულუმბო (ხე).
Ⴃუმა – ცხუართ კუდის ქონი (ნახე Ⴚხიმთან).
Ⴃუმილი – მდუმარება, ჩუმაობა.
Ⴃუნდგო – ბრბო, ჯგუფად სიმრავლე კაცთა, ვითარ დუნდგო ხალხი, დუნდგო ჯარი.
Ⴃუნე, დუნი – მოშვებული, სუსტი, დუნედ.
Ⴃუჟი – ფურთხი (ნახე Ⴞრასტი).
Ⴃურაღი – წლის ჯიხვი.
Ⴃურაღისკურა – კამბეჩთა და ცხენთა ავად გახდომა ზამთარ შეცივებისგან.
Ⴃურბინდი – შორსათვალე, ჭოგრი, ჭოგრიტი.
Ⴃურდო – გამოხდილი სასმელთ რიოში, რასაც პირს მოიგდებს, ხოლო ძირს დანალეკი არს თხლე და ტლე (ვიეთნიმე დურდოსა და ბურდოს არ განარჩევენ ხმარებაში).
Ⴃურეჯი, დურაჯი.
Ⴃუქანი – ხულა, ქულა, ქულბაგი, სავაჭრო ან სამუშაო სახლი.
Ⴃუქარდი – დიდი მაკრატელი მკერვალთა, ანუ საპარსი ცხვართა.
Ⴃუქსი – ნახე Ⴃუკა.
Ⴃუღილი – (დუღს) ცეცხლზედ შედგმულთა საგბოლისტა ქვაბთა ფოფინი, ქაფქაფი. // ზღვათ ღელვა, ფურთუნი, მსგავსად დუღილისა, [ღვინო დუღს].
Ⴃუშალიკო – ძღვენთა და ფეშქაშთ მომტანის საჩუქარი.
Ⴃუშაყი – პალვანდი.
Ⴃუხჭირი – ავთვალადი, გონჯი, უშნო, უხამსი.
Ⴃღე – ნათელი მზისა აღმოსლჳთ მისით ვიდრე დასლვადმდე. // 24 ჟამი, ანუ ერთი დღე-ღამე, ყოველს ცისმარეს დრეს, ე.ი. მარადღე უკლებელად.
Ⴃღეგრძელობა – მრავალჯამიერი სიცოცხლე.
Ⴃღეინდელი, დღევანდელი – მდგომარის დღისა, ამ დღისა.
Ⴃღეისადმდე – დღისა ამ დღედმდე.
Ⴃღეისწორს – შვიდი დღით უწინ, ანუ შემდგომად, დრო ამისი განირჩევის დროჲთა ზმნისათა. Ⴋაგალითად, დღეისწორს მოვიდა, ესე არს განვლილი, ხოლო დღეისწორს მოვა, ესე არს მომავალი; ეგრეთვე დღეის თხუტმეტს – ორის კჳრის უწინ, ანუ შემდგომად.
Ⴃღეკეთილობა – ბედნიერად ცხოვრება.
Ⴃღეობა – საცნაური დღე უქმობისა, ან შექცევისა, ვითარ ჯვარობა (ნახე Ⴇამაშობასთან). // ვისიმე შობისა ან მოსახელის დღე.
Ⴃღეს – მდგომარესა ამას დღესა შინა.
Ⴃღესასწაული – საუფლო ან სასიხარულო დღე, დღესასწაულობა (ვდღესასწაულობ), გარდახდა დღეობისა, ზადიკობა.
Ⴃღვება – (ვსდღვებ) სადღვებელით მაწონის ნჯღრევა კარაქის გამოსაღებად.
Ⴃღითიდღე – მარადღე, დღე და დღე.
Ⴃღისით, მზისით – დღის სინათლეში.
Ⴃღიური – სამარადღეო. // დღიური მიწა, რაც ერთს დღეს მოიხვნის (Ⴑაქცევი ნახე).
Ⴃღვილი, ბდღვილი, რდღვილი, ბრდღვილი – ახალი ფისი
Ⴃღლუ – თხელი ლაფი.
Ⴄ
Ⴄ – ასო ე იხმარების რომელთამე ზმნათა შინა, რაჟამს მოქმედება მათი მიეჩემების საცნაურსა, რომელსამე პირსა. Ⴋაგალითად: ვუბნობ, უბნობ, უბნობს ეს ითქმის საზოგადოდ, ხოლო მიჩემებით ვეუბნები, ეუბნები, ეუბნების. Ⴄგრეთვე ვლაპარაკობ, ვიბრძვი, ვისური ესე არს საზოგადოდ, ხოლო მიჩემებით: ველაპარაკები, ვებრძვი, ვესური და სხ.
კუალად ე იხმარების ზმნათა შინა, ხოლო იგულისხმე ზმნა თჳთვნებითი. Ⴋაგალითად: ვაბამ არს შემოქმედებითი, ხოლო ვნებითი – ვიბმი ე.ი. სხჳსაგან. Ⴃა თჳთვნებითი ვებმი. Ⴄგრეთვე ვამზადებ, ვსწერ არს შემოქმედებითი, ვიმზადები, ვიწერები არს ვნებითი და ვემზადები, ვეწერები არს თჳთვნებითი.
ზოგჯერ ე იხმარების ნაცულად ი, ვითარ ეჭვი – იჭვი.
Ⴄ!Ⴄი! – შორისდებული, წოდებითი.
Ⴄბანი – დაირა, დაფი, გარნა უმრავლესთა ადგილთა შინა ჰნიშნავს ქნარსა, ანუ ჩანგსა, რომლისაცა სიმებსა თითებით სძნობენ.
Ⴄბგური