Читать онлайн Венера Петрова - Quarantine

«Сколько я протяну без сна?

Сколько ещё смогу мир в живых сохранить.

Смотрю и смотрю, не мигая,

И мне отчаянно жалко

Беззащитный мир, за которым

Захлопнется крышка век».

Ана БЛАНДИАНА.

«Дьэ, эрэ!” диэн бэйэни тэптэрэн биэриэххэ. Тохтоон хаалбыт курдук олоҕу иккис тыынныахха. Кэмниин илин-кэлин түсүһэн кэпсээҥҥэ баарга киирдэр киирэн иһиэххэ…

Мэнээк олоробут диэн мээрилээ да мээрилээ. Ол мэнээкпит даҕаны сарсыҥҥыга суол тэлсэрин, инникигэ иилиҥкэйдэһэрин сэрэйиминэ эрэ сэмээр сэксэҥнэһэбит, “таах сибиэ” дии-дии тараҥнаһабыт. Бэйэбит да билбэппитинэн бүтүн Куосумаһы бутуйабыт, салгын куйаарыгар саарбаҕы саҕалыыбыт, эттик эйгэтигэр эрэдээги элбэтэбит. Икки атахтаах иннигэр икки эрэ суол баар. Иккилээх да оҕо иккиттэн биирин талыахтааҕын таайар. Киһи мунаарара манна суох: үтүө биитэр мөкү диэки, үчүгэй биитэр куһаҕан диэки. Оттон биһиги барарбытын эрэ билэбит. Ол диэки хайысхаланнахпытына ханна тиийиэ этибитий, бу диэки салалыннахпытына хайдах буолуо этэй диэн көрүүбүт, арай? Оонньообуккут оҕус буолаарай диэн ордоотоомоҥ, па, баара-суоҕа баламат бантааһыйа диэн эбит диэн баалаамаҥ дуу. Оонньуу да оруннаах, бантааһыйа да баардаах…

– Ипотека – это наша реальность. Пользуйтесь услугами международного сообщества ипотечных кооперативов. Супер-бункер для всей семьи! Начнись завтра всемирный потоп или, не дай бог, ядерная война – вы в надёжном укрытии. Вы вносите всего тридцать процентов от стоимости бункера и сегодня же можете стать владельцем новейшего ковчега. Ваша безопасность – в ваших руках, – эркини баһылаан туран экирээҥҥэ ньыгылы тимир уйа ис-тас көстүүтэ элэҥниир.

Хаһан эрэ дьиэлэниэхпит этэ диэн иирэн ипэтиэкэҕэ киирбиттээхтэрэ. Ол иэстэриттэн төлөрүйүмүнэ сылдьан, ымсыыларыгар иккиһин киирэн иэдэйбиттэрэ. Маҥнай ылбыт дьиэлэрэ – били, былыр үйэҕэ күрдьүллүбүт мавзолейдарынааҕар эрэ ама этэ. Иккистэрэ син мээнэ курдук да, баҕа хаммат, харах туолбат. Сэрии буолар түгэнигэр туохпут эмиэ дьиэтэй. Оттон ити бункердарыгар төһө өр барыахтарай – күнүнэн хоргуйан өлүөхтэрэ. Ол мавзолейы, самналлыбыт бараак дьиэни, билигин да арыт түһээн көрөр.

– А это – vip-бункер. Мини-бунгало для вас и только для вас. Вас приятно удивит современный дизайн, все удобства. Безопасность с комфортом! – Эргиччи эрэйи кытары эҥээрдэһэн кэлбит эрэкэлээмэ хабарҕаҕа турда диэтэҕиҥ.

– Иккис канаал! – Диэн бааҕынаабытыттан бэйэтэ да соһуйда.

Экирээн ойуута уларыйа охсор. Онно да эрэкэлээмэ суох диэтэххит дуу. Эрэһиинэ мааскалаах ыытааччы ыгылла-ыгылла табаарын хайгыы сатыыр:

– Самая надёжная защита всегда с собой – суперсовременный противогаз на все случаи жизни. С нашим противогазом ничего не страшно.

Күтүр куорат дьаар тыыныттан, дьоҥҥо өстүйбүт айылҕа сүлүһүнүттэн мааскаланнаххына эрэ быыһанар үйэ кэллэ быһыылаах. Экирээни биир биллэр артыыс баһылаата. Мааскалаах туран ыллыыра бүтэҥитик иһиллэр.

– Фантомас курдук буолан… – Дьахтар тоҕо эрэ мүчүк гынар. – Бункер баҕас утопия, оттон ити эрэһиинэ маасканы сэрэххэ ылыахха сөп этэ.

Экирээҥҥэ эрэһиинэ сирэйдээх дьон элэҥнэһэллэр. Кэлиҥҥи уон сыл иһигэр уһулуччу сайдыбыт олоҕу салгыы тупсарар кымырдаҕас курдук элбэх дьон. Ким кимэ биллибэт үлүгэрэ. Уруккута эбитэ буоллар, бөрөстүүпүнньүктэр күннүө этилэр. Эрэһиинэ сирэйтэн тугу булан ылыаҥый – бары биирдэр.

– После всеобщей маркировки прошёл целый год. В центре планируют всемирную перепись населения, – кини санаатыгар хардарбыттыы тэлэбииһэртэн кэпсииллэр.

– Биэрэпистээн да диэн, бүгүн баарыҥ субу өлүө. Субу сэрии үйэтигэр туохтарынан иирдэхтэрэй. Барыта биһиги үрдүбүтүнэн буолуо, – дьахтар эйээрэр экирээни кытары этиһиэхтии мөҕүттэн барар.

Аны киһи барыта мэйиитигэр “чииптээх”. Ол дарабыыҥкатааҕар кыра устуукаҕа бу киһи олоҕун остуоруйатын дьардьамата, киһи кимтэн кииннээҕэ, хантан хааннааҕа ырылыччы сурулла сылдьар.

Пааспарбын сүтэриэм диэн куттал аны суох. Эн докумуонуҥ бэйэҕин кытары куруук баар. Өлбүтүҥ да кэннэ сир анныттан маннык киһи баар этим дии сытар ини. Онон эрэ дьарыгырар уорган үөһэ уорган сир-сир аайы баар ахан. Хаһааҥҥы эрэ куомуннааҕа “Связи” кыыс ол систиэмэҕэ туох эрэ хотун буолбут үһү, сураҕа. Барахсан сибээһэ төһө эрэ кэҥээтэ. Туһаныах айылааҕын тута булар буолан, үлүбүөй дьону кытары үлбүрүһэн бүттэҕэ. Быычыкаайыгын көрүмэ, быллайа-быллайа син мээнэ дьахтар аатыран, бээ, итинтиҥ хотумсуга диэн бэйэтин киэнэ.

– Эн да бааргын ээ… – Сымыйалыыры сатаабат сиэркилэ ньууруттан кыыс оҕолуу мылтайбыт сирэй сибис гыннаҕа дуу.

Сирэй икки бааҕыныыры баһылаабыт бу эдэр дьахтар икки атын-атыны туойан турдахтарына көҥүл. Сирэй уруут-урут Фантомас дэнэ сылдьыбыт барыга-барытыгар баар кыыһы санатарга дылы. Тэлэбииһэрин канаалын тылынан дьаһайан уларытаары дөрүн-дөрүн бааҕынаталыыр дьахтар – кырасдааныскай конбуой ыстаарсай аппыһыара Муора диэн ээ. Ааты-суолу сахатытыы ухханыгар сахалыы аакка тиксиминэ, бэйэтин киэнин көннөрү тылбаастаппыт киэбэ ити. Сирэйин төбүрүөнүн кистээн бэрэбээскилэнэ оонньуу сылдьан Фантомас диэн сүрэхтэнэн хаалбыт кыыс эмиэ кини. Билигин сирэйи-хараҕы саптан, эрэһиинэ мааскаланар үйэҕэ бары да фантомастар инибит. Кырдьык даҕаны, кыыһар кыһыл баттаҕын эҥин аахсыбатахха, Фантомас илэ бэйэтинэн эбит.

– Резиновый рай! Любите друг друга бережно, – эрэкэлээмэ эйээрэн олорор.

Эргиччи эрэһиинэ үйэтэ. Хас сыллааҕыта этэй, сири ылан кэбиспит дьаҥтан саллан, дьон таптаһартан туттунар буолан сылдьыбыттара. Эрэһиинэ барахсан баар буолан кыралаан дьарыгыраллара. Ол үлүгэр эрэһиинэни курдаран туох оҕото үөскүөй. Киһи аһара элбээн ас-таҥас тиийбэккэ эрэйи-муҥу көрүөхпүт диэн эрдэттэн ыраламмыт табаарыстар саҥата суох барбыттара. Кырдьары утары араас эмп айыллан оҕонньоттор оҕолору кытта тэҥҥэ анньыһа сылдьаллар, чиипкэ кубулуйбут миэтирикэлэринэн эрэ эмээхситтэр эдэр кыргыттары кытта күрэстэһэллэр. Эргиччи эрэй диэччилэри маат ыытар бырагырыас тохтоон бэрт. Сайдар аакка турабыт. Онтубут балысхана сүр. Сайда сатаан баран самнарбыт бу кэллэ диэччилэр аны баар буоллулар. Бу битэмиин үйэтигэр киһи барыта өйдөөҕүмсүйэр. Уон сылтан бэттэх учуонайдар олустаатылар. Нобелевскай бириэмийэ тиийиминэ ол айдаана. Арыйыахха айылааҕы түөрэтин арыйдылар быһыылаах. Буолар-буолбат барыта бырагырыаска кыттыһар. Сайдыыбытынан саабыла курдук иннибитин солонон ханна-ханна тиийэбит, дьэ?

– Муораа, мин, мин, – экирээн муннугар киһи кэллэ диэн бэлиэ чыпчыҥнаатын кытта дьахтар сирэйэ тунааран көһүннэ.

– Киир! – Диэтин кытары ааннар тыаһа суох аһылыннылар.

– Нөлтэк! Хаһан кэллиҥ?

– Бэҕэһээ, бэҕэһээ. Сылайыы бөҕө. Капсулам барахсан баар буолан киһи курдук сананным.

– Бээ, онтуҥ, дьэ, хайдах үлэлиир эбитий?

– Чаһы курдук. “Чик” уонна бүттэ. Мэйииҥ араарыллар. Этиҥ-сииниҥ үлэтэ тохтуур. Бириэмэтин туруоран биэрэҕин. Сордоон-муҥнаан биэс-алта чаас утуйуоҥ оннугар капсулаҕа чаас аҥаара сытаҕын. Ол кэнниттэн саҥа төрөөбүт курдук сананаҕын, – Нөлтэк чахчы, чэмэлийбитэ дьикти.

– Булан айаллар ээ. Киһи ситэн да өйдөөбөт үлүгэрэ. Учуонайдар өйгүт оччото дуу, кэммит бэйэтэ сэгэтэн биэрэн иһэрэ дуу – сүрдээх дии, – Муора ардыгар дьүөгэтин ордук саныыр.

Кинилэр арыйаллар, биһиги араҥаччылыыбыт диэн бэйэтин тута уоскутунааччы. Эргиччи эрэйи үтэйэн, кинилэргэ тэпилииссэ усулуобуйатын оҥорон биэрии хара үлэтин Муоралаах толороллор.

– Эн биһи биир оскуолаҕа үөрэммиппит, манна диэн эттэххэ, аатыгар эрэ үөрэммиппит. Оччотооҕу эдэр дьон эрэйин тэҥҥэ билбиппит. Эн эт эрэ – каким макаром, эн учуонай буоллуҥ, оттон мин уруккулуу баара-суоҕа бөхпүнүй? Уоран уруоккун үөрэтэр этиҥ дуу?

– Хантан, уруок үөрэтэр соло кэлиэ дуо. Оттон, хойутуу соҕус өйүм холбонноҕо дии. Чэ, ити хааллын. Хата, быыс буллаххына капсулабар киирэн сыта түһээр. Эн да өйүҥ-санааҥ сайҕаныа.

– Саҥа тэрили “сууйуохпут” диэ, – Муора улам тиллэн үөннүрүөх санаата кэллэ.

– Оннук диэн баара дии. Киһи күлэр даҕаны, – Нөлтэк тугу да кэпсээбэт сирэйэ түгэҥҥэ уларыйан ылар. – Атын кэмҥэ, атын олоххо…

– Эн биһиги эдэр, олохпут киһилии, кэм-кэрдии кэһиллибэт биир эрдэҕинэ диэ, – Муора эмиэ Фантомаска майгынныы түһэр.

– Кэм диэбиккэ дылы, бу барыыбар Бириэмэ үнүстүтүүтүгэр сырыттым. Биһиги Кумааҕыбытын илэ бэйэтин көрөн дьоллоннум, – Нөлтэк үчүгэй насталгыыйа налыйан кэлиэҕин атынынан аралдьытан кэбистэ.

– Ноо! Халдьаайы харса суоҕун дуо?

– Өссө быыпсай тэрэрииһи диэ. Билигин онтуҥ киһи хантайан көрөр халлаан киһитэ.

– Буолумуна, өйө дэлэ дуо. Оҕо да сылдьан оттомноох этэ, – насталгыыйаҕа бас бэринэ сыспыт Муора боччумура сатаан куолаһын сонотор.

– Билигин ваще… Ээ, хайдах диэххэ сөбүй? Весь из себя такой деловой. Бириэмэ үлэһитэ олох чаһы курдук. Миигин киһи диэн кэпсэппитигэр махтал. Быыс булан… – Нөлтэк да урукку Нөлтэктии буолан ылар.

– Даа? Надо же, уолбутун аны тэлэбииһэринэн эрэ көрөбүт. Кумааҕыны билэбит диэн куоһурданарбыт буолуо, хаһан эрэ, – Муораҕа кубулуйбут Фантомас үөһэ эрэ тыынарыгар тиийэр.

– Оннук, оннук. Туох эрэ кистэлэҥ үлэни бүтэрэн эрэр үһү, – Нөлтэк сибигинэйэ былаастаан дьүөгэтин сырдатар.

– Ноо! Байыаннайдарга үлэлиирэ дуу?

– Суох, суох, бириэмэҕэ сыһыаннаах… – Нөлтэк иһиллэр-иһиллибэттик хардарар.

– Булкуллубут бириэмэни эбии булкуйаары гыннахтара дуу, – сибигинэйэр диэни төрүү сатаабат Муора этэрэ быһаччы.

– Бүт эрэ, эн… Аны… – Нөлтэкпит куттаһа да кыайда.

– Аата, бары-барыта сэкириэт, кистэлэҥ буолан, – конбуой хотуна хоһууна дьикти.

– Үйэҥ оннук дии. Бырагырыас, көҥүл, сайдыы дии-дии сараҥнаһабыт да, үүрүү-үтүрүйүү күүһүнэн эрэ күлүгүлдьүһэр курдукпут. Конбуой эн бэйэҥ дии. Ааппыт да баар, хаайыылыыхтары маныырга дылы, – сэрэх Нөлтэк улам саҥаланан иһэр.

– Кыһалҕаттан ээ, кыһалҕаттан. Эргиччи эрэйтэн эн курдуктары ол эрэ быыһыа ини, – улаханы сололоох хотун аны ордук туттар уочарата кэллэ.

– Рай под колпаком… Уопут оҥороллор, оонньуур оҥостоллор – ону биһиги эрэйдээхтэр олох олоробут диэн ааттыыбыт, – Нөлтэк бүгүн сүгүннүө суох. – Өйдүүгүн, урут…

– Нөлтэк, кэбис, ити хааллын. Барыы буолла, бириэмэ бырастыы гыныа суоҕа. Киэһэ киирээр ээ, эбэтэр мин эйиэхэ тахсыам. Бу киэһэ бириэмэ биһиэнэ буолуо. Эдэр сааспытын эргитиэхпит, аа, Нөлтэк! – Муора дьахтарын нэһиилэ уҕарытта.

– Һаа-һаа! – Сарсыардаттан сыҥааҕырҕаан саҥа күнү уруйдуу көрсүөххэ буоллаҕа дии.

Сарсыарда барахсан туохха барытыгар эмтээх. Саҥа аата саҥа. Хаһааҥҥыны да хатылаабат. Өссө сааскы сарсыарда. Өлөн эрэр да өрүттэр ини. Мас-от тыллан ыраах да буоллар, дьиэ таһынааҕы мастар номнуо саҥаҕа бэлэмнэнэн сараадыспыттар. Быһа адаарыһан аартыгы көрдөрөр аат диэн суох. Быыс курдук үүнэн букатын ойуур иһигэр олорор курдуккун. Олордуу мастарбыт ээ диэн оргууй үүнүмүнэ, иччи гынан кэлбит дьиэлэрин да холдьоҕуох айылаахтар. Оттон дьиэбит номнуо былыргы тутуу дэнэн дьон хараҕын аалан эрээхтиир. Дьайа уйата кэм да уларсык, Халдьаайыга бу бүгэн олорооһуна быстах. Дьиэлээх дьахтар, Үүлүйэ, өтөрүнэн бу диэки кэлбэтэ буолуо гынан баран, дьиэ киниэнэ. Дьайа манна дьаһайар бырааба суох. Дьайа атын туох бырааптааҕар дылы… Кымардаҕас саарыстыбатыгар кыра да кыттыгастаах буолан олох түөрэккэй оҥочотугар олорсон иһээхтиир. Атыттар курдук арааһы айсыбат, сайдыыны саамыласпат. Хаһааҥҥыта эрэ луох, билиҥҥитэ бырагырыаһы атахтыыр көннөрү киһи. Кини луоҕа умнуллубута быданнаата. Аат биэрбит кыыһа Фантомас өйдөөтөҕүнэ өйдүүр ини.

Саас саас курдук. Хаһан эрэ сааһыланан хаалбыт саараама уларыйбат. Кэм кээмэйэ кэһиллибит дииллэр даҕаны, барыта сөпкө баран иһэргэ дылы. Саас кэнниттэн сайын, ону батыһан күһүн, онтон кыһын кыһарыйбытын курдук кыһарыйар. Киһи тус кэмэ ыһыллыбытын кэпсииллэр ини. Киһи-киһи иһигэр бэйэтэ кэмнээх, тиэтэтэн биэрэр тэтимнээх, санаатын иһигэр саарыстыбалаах ээ. Өйгөр баар өлбөт үөстээх туһуттан олох олорор үһүгүн. Итэҕэл этэрин икки атахтаах билиитинэн бигэргэттэ. Ол кэннэ киһи барыта улуутуйан улахан көр. Бары туһунан эрэлиигийэлэнээри тииһэллэр. “Сүрүннүүр сүүрээн, түмэр күүс сол да көстүмүнэ сордонон эрдэхпит”, – үчүгэй үйэ үүнэн, оннооҕор луохтар дууһа луохтуурдара диэн аатырдылар. Дьайа кутурук – сууттаатаҕа буолан, дьон өйүн-санаатын бутуйсар. Айарын оннугар дьайар, тутарын оннугар туорайдаһар. Мээнэҕэ итэҕэл киниэхэ Дьайа диэн ааты иҥэриэ дуо.