Читать онлайн Галия Макулжан, Айнур Аймурзина - Тәлімгерлер. Балалар үйі тәрбиеленушілерімен достық жайындағы боямасыз әңгімелер

«Мақсат – достықты мәңгі сақтау»

Тәлімгер – Анар, 31 жаста

Қамқорлықтағы бала – 13-тегі жасөспірім

2 жылдан бері жобада

Анар

Қамқорлығымдағы баламен арамыздағы қарым-қатынас күрделі болды.

Әу бастан бұл тартыс сияқты, ол мені өз өміріне араластырмады, ашылғысы келмеді, кері итерді. Арамыздағы жайтты түсінуге қанша тырысқаныммен, ол аяқ астынан менімен араласуды мүлде доғарды. Себебін біле алмай дал болдым. Жобаның үйлестірушілері де алаңдай бастады. Бірақ бір сәтте жағдайды бар қалпынша қабылдап, қамқорлығымдағы жанның шешіміне сенім арттым. Үш айдан соң ол өзі хабарласып, біз достығымызды қайта жаңғырттық. Сол кезден бастап байланыс нығайып, қарым-қатынасымыз дамудың жаңа сатысына өтті.

Төзімім мен жақсылыққа деген үмітім осынау күрделі кезеңнен өтуге септігін тигізгенін түсіндім. Рас, бұл соңғы кезең емес еді. Пандемия килікті, одан соң карантин жарияланып, біз жүздесе алмай қалдық. Ал балалармен, әсіресе, жасөспірімдермен арадағы қарым-қатынасты ұзақ үзілістен кейін, өкінішке қарай, қайтадан жандандыруға тура келеді. Бірақ бұл жігіт екеуіміздің мақсатымыз бар, ол – достықты мәңгі бақи сақтау. Әзірге қолымыздан келіп жатқан сияқты. Маған оның өз бойындағы ересектік пен балалығын біріктіре алу қабілеті, өз пікірінде тұра алатындығы, талғамы, жүректілігі, батылдығы, өзіне деген сенімділігі ұнайды. Қамқорлығымдағы адамның өзге де қасиеттерін, кейде оңай тимейтін, тіпті ыза қылатын қылықтарын да қадірлеймін. Дегенмен оң өзгерістердің барын да байқаймын. Мысалы, ол эмоциясы мен сезімдерін тануды және мойындауды үйрене бастады. Сондай-ақ өзінің қалауын жақсы ұғуды, ең бастысы, оны іркілмей айтуға дағдыланды. Айта кетерлігі, барынша мақсатқа ұмтылуды үйренді: мектепті сәтті аяқтап, жоғарғы оқу орнына түсіп, IT бойынша мамандық алғысы келеді. Бұған қоса, оның қаржылық сауаты да артты. Жалпы алғанда, ол ержетті, есейді, анағұрлым жауапкершілікті бола бастады және өз бетінше өмір сүруді үйренді. Араласқан мерзім ішінде бұл жігіт өмірімнің ажырамас бөлігіне айналды, досымдай, бауырымдай болып кетті. Ал кейбір мәселелерде, қаншама тосын естілсе де, ол менің тәлімгерім тәрізді болды.

Жобаның қай-қайсымызға болса да, пайдасы тигені анық. Осы уақыт ішінде адамдардың әртүрлі екенін және сол фактіні қабылдау арқылы салауатты және ұзақ мерзімді қарым-қатынас орнайтынын түсіндім. Тағы бір тапқанымыз – ойдағы күткенің мен қиялдағы «суреттер» әрдайым шындықпен сәйкесе бермейтінін, оны тек шындықты мойындай отырып, өзгертуге болатынын ұққанымыз.

Досыма өзіне деген сенімділік, жанына жақсы жандар мен жарқын да мейірлі болашақ тілеймін.

Жоба үйлестірушісінің пікірі

Анар мен оның қамқорлығындағы балаға талай қиындықтан өтуге тура келді. Шынын айтсақ, біз «бұл жұптың қарым-қатынасын мәжбүрлі түрде тоқтату керек» деп те ойлаған кезіміз болды. Оған дайын да едік.

Бірақ Анар соңына дейін жақсылыққа сеніп, келешекке үміт артты. Ол келісімшартты бұзудан бас тартып, сәл күте тұруымызды өтінді.

Төзімділік пен сенімнің арқасында тәлімгер мен оның қамқорлығындағы бала біте қайнасып, араласты. Қазір өзара жақсы қарым-қатынас орнаған. Анар оны үйіне қонаққа жиі шақырады. Бала да тәлімгердің жайлы, тыныш үйінде қонақ болуды ұнатады.

Қазір Анар құжаттарды жинап, қонақ отбасының келісімін рәсімдеуді жоспарлауда.

«Менің өмірлік тәжірибем мен қолдау түріндегі көмегіме мұқтаж жандар бар».

Тәлімгер – Анфиса, 37 жаста

Қамқорлықтағы бала – Адель, 18 жаста

5 жылдан бері жобада

Анфиса

Адель – қарапайым емес, ерек қыз, сондықтан ол көңіл бөлуде де мейлінше төзімділікті қажет етеді. Мен онымен танысқан кезде іштей оған білім алуда дұрыс бағыттар беремін әрі емделуге көмектесуге тырысамын деп шештім. Алғашында-ақ оған ағылшын тілін үйретіп, математикадан үлгерімін жақсартқым келді. Өкінішке қарай, бұл мақсатқа әлі жете қоймадым.

Адельді ештеңе қызықтырмайды, бір істі бастайды, бірақ тастауы тез. Сондықтан мен ПМПК-ға жүгінгім келеді. ПМПК – психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссия, онда мамандар баланың диагнозын анықтау үшін кешенді диагностика жүргізеді. Әдетте, бұл – ақыл-ой кемістігі, психикалық дамудағы кідіріс және басқа аурулар.

Тағы бір педагогикалық мақсатым бар, ол – пубертаттық кезеңдегі Адельге ұлдармен дұрыс араласуды үйрету. Әңгімелесу, сырласу арқылы бозбала мен бойжеткеннің қарым-қатынасындағы дұрыс құндылықтарды бойына сіңіргім келеді. Бұл ретте біраз жетістікке жеттім деуіме болады.

Сондай-ақ оның өз сырт келбетін дұрыс қабылдап, өзіне көңілі тола бастауына қол жеткіздім. Ал 13 жасында мүлде керісінше жағдайды байқайтынмын. Өзіне көңілі толмай, бүкірейіп жүретін, ал бүгінде бұл мәселеде өзіне деген көзқарасы өзгерген.

Адельдің мінезі жақсы, өз пікірінде нақ тұра алады, мүмкіндігінше талдау жасай алады. Ол өте таза, кірпияз және тәртіпті. Қоғамда өзін еркіндеу, батылырақ ұстауы да – жақсы динамика.

Қамқорлығымдағы жанмен арамыздағы қарым-қатынасты қиын деуге келе қоймас. Тек кейде маған олар бір орнында тапжылмай тұрғандығы немесе дамып жатқандығы түсініксіздеу боп қалады. Кейде әрі қарай не істеу керегін, онымен қалай сөйлесіп, нендей көмек беру қажеттігін білмей де қаламын.

Адельдің араласуға әрдайым құлқы бола бермейді, ал карантинге байланысты тіпті сирек кездесетін болдық. Дегенмен түрлі кедергілерге қарамастан, мен оны әрі қарай да қолдай беремін. Менің өмірлік тәжірибем мен қолдау түріндегі көмегіме мұқтаж жандар бар екенін білемін. Тек Адель ғана емес, өзгелер де. Әсіресе, ата-анасынан айырылған жасөспірімдерге тәлімгердің мықты «иығы» қажет.

Мен Адельдің өзіне сенімді болуына және адамдардан қысылуды доғаруына шын жүректен тілектеспін.

Жоба үйлестірушісінің пікірі

Анфиса Адельдің біліміне жіті мән береді, уайымдап, оған сабақ беруге тырысады, қандай да бір қосымша курстар іздеп жүреді. Сондай-ақ оны үнемі жаңа машықтарға, мысалы, ас әзірлеуге баулуға тырысады.

Адельмен қарым-қатынастан өзге, Анфиса басқа балаларға да ағылшын тілін үйренуге көмектеседі, қандай да бір заңдық мәселелер бойынша кеңестер береді (қажет болған жағдайда). Барлығына да өз мүмкіншілігі шегінде әрдайым көмектесуге тырысып бағады.

«Барша қарым-қатынастағы басты нәрселер – шынайылық және тұрақты араласу»

Тәлімгер – Айша, 31 жаста

Қамқорлықтағы бала – Мерей, 17 жаста

2 жылдан бері жобада

Айша

Тәлімгерлердің басым көпшілігіндегідей, байланыс орнату қажет болғанда, қарым-қатынас жасау басында қиынға соғады. Мерей екеуіміздің арамыздағы жағдай да солай болды. Бастама негізінен менен шығатынын сезіндім. Менің жаңа досымның тіпті хабарламаларыма жауап бермеген, қайыра қоңырау шалмаған кездері болды, сол себепті де кейбір сәттерді кездескен уақыттарда нақтылауға немесе қайта сұрауға тура келетін еді.

Қазір «қажасу» сатысынан өттік, енді ондай қиындықтар жоқ. Рас, Мерейдің тұлғалық қалыптасуы өтіп жатқан жасөспірімдік кезеңде екенін ескеретін болсақ, әлі де талай қиындықтар туындайды деп ойлаймын. Бірақ кез келген күрделі жайт – қарым-қатынастың бір бөлігі деп есептеймін.

Мейірбандық мағынадағы атау болғанымен де, «қамқорлықтағы бала» деген қатқылдау естілетін сөзді айтпауға тырысамын. Мен құрбымды атымен атағанды жақсы көремін. Мерейдің өзі де маған бар болмысымен ұнайды. Мінез-құлқы, өмірге деген көзқарасы, стилі. Әсіресе, оның білімге құмарлығын, өмірге құштарлығын ерекше атап айтар едім. Ол – жан-жақты қыз: саясатқа, технологияларға, географияға қызығады, кітап оқығанды өте жақсы көреді. Бұл мәселеде ол барлығын талғамай оқи береді. Әлемдегі оқиғалар, көрнекті тұлғалар туралы және классикалық әдебиетті оқиды.

Танысқан кезімізде біздің қарым-қатынасымыз қалай аяқталатыны жайлы мақсат та қоймадық, жоспар да жасамадық. Алайда неге ұмтылатынымызды екеуіміз де білдік. Мерей өзін физикалық тұрғыдан жақсартып, иммунитетін көтергісі келді, сондықтан пандемияға дейін ол спорт секциясына қатысып жүрді. Қазір балалар үйінде өзі жаттығады. Мен мұнысын өте қолдаймын.

Мерей екеуіміздің ортақ қалауымыз бар, ол – оған мамандық таңдау, университетті нақтылап, сонда оқуға түсу. Алда әлі бір сынып бар, сол себепті біз қазір түрлі университеттер мен мамандықтарды қарастырып жатырмыз. Сан алуан мамандармен кездесеміз, университеттерге барып, оқуға түсу шарттарымен танысудамыз. Бұл зерттеулерімізді Мерейдің өзіне қызықты болатын мамандықты оқып және де сол ЖОО-да барынша пайдалы білім алуы үшін жүргізіп жатырмыз.

Мереймен араластық кезінде ол менің жас досыма және шәкіртіме айналды. Мен үнемі оған бағыт сілтеп, қолдап, көмектескім және жай ғана жанында болғым келеді. Тек қазір ғана, кездесуімізге бір жыл толған соң ғана оның бойындағы өзгерістерді байқап жатырмын. Ол қазір көпшіл, көпшілік ортада өзіне сенімді болған екен.

Мен оның айналасында әрдайым жақсы, мейірімді, өзі сене алатын, арқа сүйей алатын адамдардың болғанын тілеймін. Жанында әрдайым оны қолдайтын достары, жақын адамдары болса екен. Сондай-ақ өзінің әлеуетін кеңінен танытып, өмірде көздеген барлық мақсатына жетуін тілеймін.

Жобаның арқасында қарым-қатынастағы шешуші нәрсе – шынайылық пен тұрақты араласу екенін ұғындым. Жоспарлар жөнінде ғана әңгімелесу міндетті емес, жай ұсақ-түйек, қарапайым нәрселер туралы сөйлесу де маңызды. Бұған қоса, бар мәселені, әсіресе, кикілжің кезінде ашық айту керектігін ұқтым. Кикілжің жайттар – бұл қарым-қатынастар үдерісі. Олар басқа деңгейге көтеріліп, досыңа жақынырақ бола түсуіңе көмектеседі.

Мерей

Айша апай өте ілтипатты және мейірімді. Ол кісімен кез келген тақырыпта сөйлесу оңай. Саябақта немесе өзен жағалауында серуендесек, мұндай сәттердегі біздің әңгімеміз өте шынайы. Мысалы, түрлі адамдармен қарым-қатынас мәселелерін талқылаймыз. Айша апай маған белгілі бір жағдайда өзіңді қалай ұстау керектігін айтады. Мен оған сенемін және мені жазғырады деп қорықпастан әңгімелесе алатынымды білемін.

Мен өзіме мейлінше сенімді бола бастадым. Бұрын томаға-тұйық адам едім, ал қазір аздап ашылып келе жатырмын. Әрине, әлі де қымсынамын, бірақ бұрынғыдай емес. Және бұл өзгерістер өзіме ұнайды. Мен апайдан сабырлы, төзімді және мейірімді болуды үйренгім келеді.

Айша апай – жылы жүзді, жақсы жан. Ол мен үшін әпкем, жақын досымдай. Оған әбден бауыр басып қалдым. Әдетте мен адамдарға жақындай бермеймін, бірақ араласатын болсам, онда бұл қарым-қатынасым берік және біржола.

Оның жеке өмірі мен мансабында әрдайым табысқа жетуіне, барлық мағынадағы бақытқа кенелуіне, барша жоспары орындалуына, үнемі барлығы жақсы болуына тілектеспін!

Жоба үйлестірушісінің пікірі

Үш-төрт ай тұрақты қарым-қатынастан соң Мерей өзгерген. Мейлінше көпшіл, ашық-жарқын қызға айналған. Айша Мерей үшін шынайы алаңдайды, сондықтан оның өміріне белсенді араласуда. Екеуі бірге кәсіби бағдарлық зор іс тындырды: сан түрлі мамандықты зерттеді, университеттерге жол шегіп, олармен танысты. Айша үшін Мерейдің жақсы жоғары оқу орнында және қалаған мамандығы бойынша оқығаны өте маңызды.

«Балалардан еш дәметпей, өтеусіз махаббат сыйлау керек»

Тәлімгер – Айжан, 39 жаста

Қамқорлықтағы бала – Мәдина, 18 жаста

2 жылдан бері жобада

Айжан

«Жеке тәлімгерлік» жобасында жүргеніме бір жылдан асты. Балалар үйінің жалғызілікті баласына берісі – өзіне күтім жасауды, қаржыны басқаруды, дәмді тағам дайындауды, денсаулығын күтінуді, арысы – адамдарды тани және олардың қажеттіліктерін түсіне білуге, сенім арта білу мен қарым-қатынас орнатуына көмектесу үшін келдім.