Иван Галкин Степан Корытовы кытта кэпсэтэн баран, барыларын хаайыыттан босхолоото. Хомуйбут түүлээхтэрин илдьэ Енисейскэйгэ барар дьону кытта барсалларын көҥүллүүр. Арай сааларын-сэптэрин биэрбэт. Инники дьылҕаларын Енисейск воеводата быhаардын. Туох буолбутун, тоҕо тутуллубуттарын сиhилии суруйан ыытта.
* * *
Иван Галкин сахалартан эмиэ күhүҥҥү тыал курдук тымныы сыhыан аргыарын биллэ. Күhүөрү сайын Бахсыга дьаhаах хомуйа тахсыбыт хаһаактары сэриилээн, икки киhилэрин өлөрбүттэр. Тоҕо кэhэйбэт дьонноруй? Дүпсүннэри уоттаабыттара кыра буоллаҕа дуу? Эбии өстөммүттэрэ эбитэ дуу? Мэҥэттэн дьаhаах хомуйан баран төннөн иhэр хаһаактары халаабыттар. Онон Бахсы диэки бохуот оҥорон, кымньыы тыаhын иhитиннэрдэххэ сатанар буолла. Таах олоруохтара дуо.
Киhитэ аҕыйах. Билигин остуруокка промысловиктардыын икки сүүсчэкэ эрэ киhи баар. Эбии ат, ыҥыыр атыыласта. Сахалар, сэриилэhэ үөрэммэтэх дьон буоланнар, дух-дах тутталлар. Саа тыаhыттан аттара сиргэнэр. Бэйэлэрэ да хаһаактартан саллаллар. Охсуhар да батыйалара нуучча уhун уктаах тэрэгэр сүгэлэриттэн көмүскэнэргэ сөбө суох. Онон хаһаактар санаалара бөҕөх. Иван Галкин урут сылдьыбыт буолан, бу дойду сирин, дьонун син билэр курдук сананар.
Оҥостон-тэринэн баран, биэс уонча хаһаактаах, уонча стрелецтээх Бахсыга айаннаата. Галкин бачча элбэх аттаах, куйахтаах дьон кэлбиттэригэр саллан бэриниэхтэрэ дии санаабыта. Ол эрээри сахалар уруккуларын курдук куотан тыаҕа түспэтилэр. Ох саанан ытыалаан, сэриилээн көрүстүлэр. Наар куота көтөн, тыаҕа хаххаланан эҥин сүгүн бэриммэтилэр. Күн аҥаара барбыт кыргыһыыга уонча киhилэрэ охтубутун кэннэ, дьэ бэринэн, сааларын-сэптэрин ууран, сөhүргэстээтилэр.
Нууччаларга өлбүт суох. Биэс-алта киhи бааhырда. Иилэҕэс тимир куйахтара, төбөҕө кэтэр шлемнэрэ, охтон хаххаланар щиттэрэ абырыыр. Арай аттар бааhырдылар, оҕуннулар.
Бахсы тойоно Түhүлгэ даамын биэрэн, аны нууччалары утары көрүө суох, дьаhааҕы төлүөх буолан андаҕайда. Бэриммит дьону умса сытыаран кымньыынан таhыйдылар. Батыйаларын хомуйан ыллылар. Ох сааларын бэйэлэригэр хааллардылар. Ол кэннэ кыайбыт дьон өлбүт, бааhырбыт аттарын оннугар ат, аҕыйах киис тириитин ылан баран төнүннүлэр. Икки эдэр, үчүгэй дьүhүннээх дьахтары тутан илтилэр.
Ааспыт сайын Петр Бекетов Илья Перфильев баhылыктаах хаһаактар промысловиктар бөлөхтөрүн Лена өрүс аллараа өттүн чинчийтэрэ, онно олорор тоҥустартан, долганнартан дьаhаах хомуйтара ыыппыта. Ол дьон Иван Ребров баhылыктаах Мангазея хаһаактарын кытта холбоhон, Эдьигээҥҥэ тиийэн кыстаабыттара. Онно олорон, олохтоохтортон өрүс хоту муустаах байҕалга түhэрин, илин, арҕаа эмиэ улахан өрүстэр баар сурахтарын истибиттэрэ.
Саас муус барарын кытта, икки кочанан өрүhү таҥнары устубуттара. Күндү түүлээх суhумнуур кылаана иҥсэлэрин көбүтэрин тэҥэ, саҥа сири арыйар, көрөр баҕа санаа бу хорсун дьону ыраах биллибэт дойдуга айанныырга көҕүлүүр.
Бу дьон хоту Байҕалга тиийэн икки аҥыы барбыттара. Иван Ребров биэрэги кыйа арҕаа диэки устан, Өлөөн өрүс төрдүгэр тиийбитэ. Онтон өрүhү өксөйөн, олохтоох тоҥустартан дьаhаах хомуйбута. Тоҥустар ыалдьытымсах майгылара баhыйан, кэлии сонун дьону үчүгэйдик көрсүбүттэрэ. Оҕуруону, алтан хочулуогу үөрүүнэн ылбыттара.
Оттон Лена остуруогуттан кэлбит Илья Перфильев хаһаактара илин диэки устаннар, Дьааҥы өрүс төрдүн булбуттара. Өрүhү өксөйөн, дьүкээбиллэр, тоҥустар олорор сирдэригэр тиийэн, киис, саhыл тириитэ бөҕөнү хомуйбуттара. Хоту дойду өлгөм, минньигэс эттээх балыгын сөбүлээбиттэрэ.
