Дьулаан чуумпу - страница 17



Били чуумпуттан туох да ордубата. Дьон онон эрэ олорор курдук. Милииссийэлэр эбилиннилэр. Үс киһиэхэ кыайтарыа суох быһыы. Игирэлэр билиммиттэрэ бүрүчүөм, Бүргэс өлүгэ буолара быһаарыллыбыта бүрүчүөм – быһылаан биир эрэ буолбатах ээ. Киһи өйүгэр баппат быһыы. Бу тухары чуумпутук, туох эмэ баарын да иһин, бэйэ ыккардыгар быһаарсан син олорбуттара ээ. Кыра дьыала аайы тугун эмиэ милииссийэлэнэн диэн буолара. Хас охсуспуту, кыралаан кып гыннарбыты, түннүгү солообуту, ойоҕун кырбаабыты, бэл, хайа эрэ саарбах дьахтары атаҕастаабыты үҥсэн истэххэ, кимнэрэ ордор? Барыта миэстэтигэр өтүүктэнэн, милииссийэ субуоткатыгар кыттыһымына хаалан иһэрэ. Туох да буолбатаҕын курдук, уу чуумпутук олорбуттара. Бүгүн кэлэн биир-биир ол хостонон истэ. Ыйыттылар эрэ диэн, Халадьыастар сиэннэрин хас хардыыта ааҕылынна. Дьыала өссө дириҥиэх курдук чинчилэннэ. Үтүктүһэ-үтүктүһэ тылынан оонньоотулар. Кырдьаҕас Халадьыастар дьиэлэригэр бүктүлэр. Оҕонньордоох эмээхсини аһынар ааттаахтар да, кинилэр аһара атаахтатан итинниккэ тиэртилэр эҥин дэтэлээтилэр.

Сорох сууттааҕар-сокуоннааҕар ордук дьон саҥатыттан саллар. Ол иһин биирин үксүн баар дьыаланы үҥсүмүнэ хаалларан иһэр. Тыл диэн тыл. Тулуйа түстэххэ, дьон саҥара сатаан баран син тохтуур. Уонна сороҕу туох да бэйэлээх тыла хотуппат. Бэйэҕиттэн буоллаҕа. Халадьыастар эрэ бүкпэтилэр, куһаҕан чуумпу хаатыйаламмыт дьиэтэ эмиэ иһийиэҕинэн иһийдэ.

Сиҥнэн эрэр умуһахтан суулааҕы булан тыллаабыт уолаттар букатын дьоруой тэҥэ сананнылар. Кинилэр иҥэ-бата сатаан онно киирбэтэхтэрэ буоллар, өлүк өссө хас сыл хата сытыа биллибэт этэ. Оччотугар милииссийэлэр тахсыа суох этилэр. Бүргэс эрэйдээҕи булуллубат сиригэр кистиэ этилэр. Кыракый дэриэбинэ икки олохтооҕо сурахтыын сүтүө этилэр.

Биир сырыынан икки өлүгү булбут милииссийэлэр биирдэ баҕас хайҕаналлар ини. Кинилэр муна оонньуу сылдьан алҕас түбэспиттэрэ эрэ ахтыллыбат. Таах да дьиктитик муммуттара. Баардаах булларар эбит. Инньэ гынан Бүргэс киһилии харалынна. Оттон иккис өлүк кимэ сол биллибэт. Суу иһигэр суу, кэлгиэ үөһэ кэлгиэ – эмиэ Бүргэс курдук. Аптамаатынан игирэлэр балыллыах курдуктар. Умуһахтан булуллубут киһи хараара хатан, кумуччу кууран букатын муумуйа буолбут. Былыр умуһаҕы үйэлээхтик уонна кичэйэн оҥороллор эбит. Ол иһин ити кимэ биллибэт киһи ымыйбатаҕа, көннөрү хаппыта эрэ буолуо дуо? Хаһан өлбүтүн хараххынан көрөн хайдах быһаарыаххыный. Оттон кимин хайдах билэллэр? Ким да буолумматын иһин, баһылыгы хаайан көрдөрбүттэрэ – ыраахтан билбэппин диэтэх буолла.

Өлүк кириминээлинэй суоллааҕа биллэр. Уонна тоҕо кистиэхтэрэй? Игирэлэр? Итиччэтигэр ити уолаттар дьыалара өссө дириҥиир. Эрдэттэн киксэн баран, хас да буолан оҥорбут аатыраллар. Өссө биирдэ эрэ буолбатах. Бүргэһи дьаабылаабыттарынан оҕустахха, ити да киһини хайдах кэбилээбиттэрэ биллибэт.

Киһи барыта билээҕимсийэр, бэйэтин милииссийэ саҕа сананар.

Ким буолуой ити – иккис суорума суолламмыт? Туора киһини тоҕо чуо итиннэ кистээтилэр?

Дэриэбинэ да кыра. Киһи ахсаана да биллэр. Ким, ханна, хаһан барбыта-кэлбитэ ааҕылынна. Оттон бары баарга дылылар.

Игирэлэр иккис дьыалаҕа билиммэттэр үһү. Дьон истибитэ-билбитэ эрэ баар буолар. Бу күннэргэ онон эрэ олорор курдуктар.

Арыый атын сирэ эбитэ буоллар, кыратык үлэлии түстэххэ, оннооҕор буолуоҕу бэйэлэригэр ылыныа этилэр. Оттон манна бары-барыта биллэр. Икки дьыаланы сэргэ силиэстийэлиир Влас илиитэ кэлгиэлээх. Оннооҕор уонча дьыаланы биирдэ сүктэрээччилэр. Син ортотунан көрдөрүүнү оҥорор этэ.