Син биир барар уолаттарга айбакаат эҥин наада буолуо. Халадьыастар эрэйдээхтэр ууга-уокка түстүлэр. Айаҕалыы сатаан, Атлааһаптарга кытта тиийэ сырыттылар. Баарычча муннунан да, айаҕынан да тыыммат. Кийиитэ дэнээччи Натааһаттан да мэһэйдэтэр быһыылаах. Онтуон буоллаҕына таба туттарбат. Үлэттэн ордубат дииллэр да, үлэтигэр да булбатылар. Куота көтө сырыттаҕына да көҥүл. Аатыгар эрэ аҕалаах игирэлэргэ уонна ким көмөлөһүөй. Босхо айбакаат төттөрүтүн сыл эптэрэр ини. Үчүгэй айбакаат богуоданы оҥоруон сөп дииллэр. Уонна судьуйа билэр буоллаҕа. Аҕа курдук аҕалаах оҕолоро эбитэ буоллар, итинникккэ тоҕо тиийиэхтэрэй. Оҕонньордоох эмээхсин аан дойдуну буруйдаан аһыыларын намырата сатыыллар. Арыгы буруйдаах. Ити Бүргэс тоҕо да ити оҕолору иһэрдэ турбута буолла. Бэйэтин тэҥнээхтэрин кытта иһиэҕин дуу, хайдах дуу. Ол да иһин түүл-бит мөкүтэ. Һуура билигин кэлэн түһээбит аатырда. Уонна көрөн турбут суох. Ол киһи урут буулаабыт үһү курдук.
– Арай, чахчы ити оҕолор аҕалара Онтуон буолбатын? Арыйаан, арай, буоллун? – эмээхсин үөйбэтэх өттүттэн киирдэ.
– Оттон этэ сатыырым дии. Ол дьонуҥ эмиэ игирэлэр дии.
– Ол да иһин ити уолаттар… Аҕаларын суолун батан, хаайыы дьоно буолуох муҥнара дуу?
– Хаайыы диэн хаанынан бэриллэр ыарыы үһү дуо? Таах да арыгыны батан иһии бэриллэр быһыылаах.
– Биһиэнэ биһиэнин курдук. Киһи баранан… Арыйаан буолан…
– Ол саҕана Арыйаан да киһилии киһи этэ. Оҕолор этэ буоллаҕа.
– Оҕобун диэбэккэ оҕо оҥоро турбут.
– Оттон инньэ диэн хайыахпытый, буолуохтаах буоллаҕа.
Куһаҕан чуумпуну эрэ үрэйэ сатаан кырдьаҕастар саҥара-иҥэрэ сатыыллар. Күҥҥэ көрдөрбүт кыыстарын сүтэрэн баран хас сыл айманнылар этэй? Өссө ити игирэлэр хаалан, кинилэри киһи-хара гынаары олоҕу тутуспуттара. Оттон билигин? Онтуларыттан кытары илии соттон хаалан баран хайыыллар? Саас да ыраатта.
– Саатар соруйан анарааҥҥы игирэлэр ааттарын биэрбитэ. Онтуон да Арыйаан – атын аат суоҕар дылы.
– Онтон атын биллиминэ да хаалыа этэ. Биир дэриэбинэҕэ билэр тухары иккилии игирэлэр бааллар. Онтуон да Арыйаан, Арыйаан да Онтуон.
– Оҕолор курдук доҕордоһон-хайаан итинниккэ тиийбиттэрэ буоллар, өссө син этэ.
– Биһиэннэрэ уора-көстө, көссүүлэһэргэ дылы буолан.
– Биһиги бэрт диэбэппитин билэн ини.
– Төһөтүн да иһин.
Отур-ботур кэпсэтии аайы куһаҕан чуумпу кыһаллыбат. Кини обургу буулаабытын ыһыктыбат.
– Муумуйа курдук этэ.
– Хап-хара.
– Хатан хаалбыт.
– Ноо, кырдьык, ынырык чэпчэки этэ.
Уолаттар өргө диэри итинник кэпсэл оҥостубуттара.
– Аныгы оҕолор куттамматтара да бэрт.
– Түүллэригэр киириэ ини.
– Киинэ ити буортулаата. Онно оннооҕор буолуох көстөр.
– Ону көрө үөрэнэн хаалан туохха да дьыалайдаабаттар.
Оҕолору мөҕүттэллэр да, бэйэлэрэ даҕаны ол эрэ туһунан кэпсэтэллэр. Кырдьаҕас өттө эрдэттэн биттэммит аатырда.
Маҥнай булуллубут өлүгү милииссийэлэр илдьэ барбыттара. Кимэ биллибэтэ хас киһини аалан, кэпсэл ол эрэ туһунан.
– Ити милииссийэлэр куһаҕан да үлэлээхтэр. Хас өлүгү тутан-хабан.
– Үлэлэрэ буо, үөрэнэн хаалаллар үһү.
– Оннооҕор киһи уҥуоҕун хаһар үлэлээх учуонайдар бааллар дии.
– Былыргы үйэтээҕини буола-буола.
– Бу да диэки хаспахалаабыттара. Кэлин үбүлэммэт эҥин диэннэр тохтотулар быһыылаах.
– Ии, тохтоотуннар. Ону-маны сөргөйөн кинилэр куһаҕаны күөртүүллэр.
– Аньыы буо, кырдьык.
Көстүбэт дьон кэпсэтиилэрэ күөдьүйэн кэлэ турар. Ол ити дэриэбинэҕэ кими эрэ, кимнээҕи эрэ дуу, уотунан хаарыйар курдук. Куһаҕан чуумпу курдуу иилиирэ дуу, дьон тыл ситэн кэлэр куттала дуу – хайата ордук куһаҕана билиҥҥитэ биллибэт.
