Дьулаан чуумпу - страница 20



Анаммыт улууһун туһунан кэпсии сатаата. Ону даҕаны үрдүнэн-аннынан. Ити ыккардыгар тугун-ханныгын бэйэтэ да билбэтэҕэ. Үлэттэн ордон улуус устуоруйатын үөрэтиэ дуо. Агаша аахайбата. Иккиэн даҕаны хаһан эрэ дэриэбинэттэн кэлбиттэрэ. Бүгүн кэлэн куоратымсыйан, тыа диэни тылы тыал курдук истэр буолбуттар. Киһилии уоппускалааҕа буоллар, иккиэн, үһүөн даҕаны, сайылыы диэн тыаҕа тахсыа эбиттэр. Саха киһитин сиэринэн оттоотоҕо, отонноотоҕо буола. Суох, кинилэр уоппускалара хаһан да сөп түбэспэт. Биир кэм үлэ, үлэ, уонна хаһан олороллор диэх курдук.

Агаша биллэ тупсубут. Саҥа бүрүчүөскэтэ барсар эбит. Бэл, эдэригэр түспүт курдук. Ити бүрүчүөскэттэн сылтаан Влас санаата алдьаныахча. Дьиҥинэн, дьахтар тупсубута туох куһаҕаннаах үһү. Кимиэнэбин эрэ диэн бэчээт ууруммут курдук, бэйэни көрүммэт буолар диэн эмиэ сыыһа буоллаҕа. Хаһан эрэ кыыс бөҕөнү аймаабыт Влас биллэ-көстө сатаабат ити уһун кыыһы ылбытыгар сөҕө санаабыттара. Таптал оннооҕор буолуоҕу таптайан, тапсар курдук оҥорор. Кэлин көрө үөрэнэн, аһара барсаҕыт дэспиттэрэ. Влаһыҥ кэлин да кимиэнэбин эрэ диэн килбигийэн, көртөн туора турбат идэлээҕэ. Онтун аһара да кистээбэтэр, малтаччы эппитэ суоҕа. Агаша өйдөөх дьахтар. Билбитин иһин онтун көрдөрбөт. Милииссийэ ойоҕо буоларга ананан төрөөбүт курдуга. Онто ханна баарый? Эс, наһаа дии. Бүрүчүөскэ туһуттан үлүгэри оҥорон көрө-көрө кыйыттара эрэ хааллаҕа.

Арыт, кырдьык, санааччы – билэрэ эрэ кини – Влас. Атыттары кытары тэҥниир да кыаҕа суох. Оттон бэйэтэ сырыы бөҕөнү сырыттаҕа. Агаша атыттартан тугунан ордугун кини билэн эрдэҕэ. Дьахтар диэн таабырын. Ону таайа да сатаабатах ордук.


Муумуйатыҥы өлүгү Москубалатар буоллулар. Дьыала салгыҥҥа ыйанна. Влас төннөн, дьыаланы сөргүттэҕинэ, дьон тылын-өһүн иһиттэҕинэ сатанар.

Күн-дьыл ыган иһэр, сотору өрүс хаайыа. Хаарыан сааскы куорат. Уонна уларыйбыт Агаша… Олоҕо суох уорбалыыр диэн сыыһа. Уонна мөлтөх киһи ити быһыыта. Влас бэйэтин уоскутунарыгар эрэ тиийэр. Бүтэйдии эрэнэригэр тиийэр. Уонна хайыай, ойохпун кэтээ диэн киһи туруоруо дуо. Туох абааһы түүлэ түҥ-таҥ ыыттаҕай. Бүрүчүөскэ туһунан Агаша ол хаһан эрэ оонньоон эппитэ буолуо. Киһи да күлэр.

Ситинник саарбах санаалары ындыыланан Влас айаннаата. Урут оонньоон курдук үчүгэйдик сырыт, бэйдиэлээмэ эҥин диир бэйэтэ, Агаша туох да диэбэтэ. Хайдах да буол диэбит курдук. Куоракка киирэригэр сирэйдиин сырдаабыта этэ, тахсарыгар хара бэйэтэ эбии хараарда. Хаарыан хара бааһынай Влас диэн милииссийэтэ суох биһиги хайдах буолабыт? Кэм да кириминээл өттүгэр кыттыгастаах эбэтэр алҕаска да умньанан ылбыт өттүлэрэ ити киһини көрөн да билэр буолуохтаахтар. Харахха быраҕыллар көрүҥнээх уонна биирдэ дэлби тэбиэх айылаах чыычый киэптээх милииссийэни.


Влас били дэриэбинэҕэ тиийиитэ, дьон номнуо атынынан аралдьыйан, күннээҕинэн күрүөлэнэн куһаҕаны куйуурдуох айылаах кэпсэтиилэрин тохтоппут этэ. Ону хос сөргүттэҕэ үһү. Онон-манан эргитэн, өтөрдөөҕүтэ сүппүт биир киһи баара билиннэ. Арыйаан диэн хаайыылаах ханна барбыта биллибэт үһү. Кини эрэ буолбатах, биир ким эрэ күтүөтэ, биир эмиэ иһэр-аһыыр дьарыктаах, ускул-тэскил олохтоох киһи эмиэ сүппүттэрэ билиннэ. Күтүөт күрээбит буолуон сөп. Аһыыр идэлээх айаҕын булуна атын улууһу да буулаабыт буолуон сөп. Арыйааны хаайыыга киирбитэ буолуо диэн сабаҕалаабыттара, ол дойдуну булбатаҕа тута билиннэ. Оччоҕо ханна барда? Кини да испэт үһүө. Сир киэҥ, быралгы барбыты куйуурдаан булар уустук.